Una política lingüística radicala

L’enquèsta d’usatges lingüistics de la Generalitat de Catalonha a mes sul papièr una realitat que totes ja nos en mainam quand anam en Val d’Aran. L’espanhòl es, efectivament, la lenga mai parlada del país: es la lenga abituala de mai del 55% dels abitants de la Val. *L’occitan aranés, qu’es la lenga oficiala e autoctòna d’Aran, e que gaudís de politicas lingüisticas e de campanhas de promocion, es solament emplegat abitualament per lo 17% dels araneses. La tresena lenga mai abituala es lo catalan e la quatrena es lo romanés, a causa de la fòrta immigracion que i a agut dins la Val d’Aran. *En 1991, una enquèsta de la region de Lengadòc-Rosselhon indicava que lo 28% dels sieus abitants sabiá parlar occitan e que lo 9% lo parlava regularament. Se los usatges lingüistics dels abitants de la Val d’Aran se sarran dels de l’Occitània francesa, es un simptòma que i a quicòm que truca, se prenèm en compte la fòrta autonomia qu’an las institucions aranesas. *En consequéncia, e per normalizar la situacion, cal aumentar e accentuar las politicas lingüisticas. N’i a pas pro amb l’escòla e l’administracion: cal que l’aranés siá present tanben dins la vida sociala dels araneses. S’o es, fòrça immigrants causiràn pas l’espanhòl mas emplegaràn la lenga autoctòna. Cal un cambiament social demest los quites araneses: cossí se compren que de grops d’amics araneses, ont totes parlan l’aranés, parlen entre eles en espanhòl? Aquò s’explica solament per una prigonda alienacion mentala e una manca d’autoestima qu’es de plànher. *Cal, sustot, una politica de discriminacion positiva. Es necessari, de verai, que las administracions lòguen de grops musicals d’expression castelhana per las fèstas e las celebracions? Saique, benlèu, Occitània ofrís pas de grops musicals de nivèl pro bon? Cal que la coneissença de la lenga siá un requisit o un meriti per obténer un trabalh, e non solament al nivèl public. *Cal un grand pache aranés entre las administracions, las entrepresas e los sindicats per menar a tèrme un ambiciós programa de recuperacion nacionala. Tot aquò es pas de sciéncia-ficcion: s’es agut fach en d’autres endreches e los resultats son estats positius.