Festa de l'Amistat Occitano-catalana (2014)

Des de fa 27 anys el CAOC organitza la Pujada al Port de Salau (2010 m. d’altitud) des dels dos vessants del Pirineu, des del Pallars Sobirà i des de l’Arièja (Occitània), el primer diumenge d’agost, amb la col•laboració d’entitats dels dos costats del Pirineu. *Per manca de comunicacions, des dels dos costats, és obligat pujar a peu al cim del Port. Els catalans el tenen millor perquè una pista forestal, apta per jeeps, arriba fins uns 45 minuts a peu abans del Port. Els occitans, en canvi, tenen més de dues hores i mitja de camí pel seu costat, amb un desnivell de més de mil metres. *Un cop a dalt es fan uns actes de germanor, amb intercanvis de productes típics dels dos costats: formatge, vins, licors, ratafia, galetes, xocolata, embotits, etc. S’hi fan danses occitanes i catalanes per a tothom, interpretades pels acordionistes occitans i catalans. *Pugen acordionistes i músics dels dos costats dels Pirineus. Hi ha discursos de benvinguda, cançons, danses per a tothom, himnes, banderes, i s’acaba amb una gran rotllana amb el cant dels adéus i una gran foto de família. Hi participen els alcaldes de les dues comarques i es reivindica la cultura comuna catalano-occitana i les relacions transfrontereres, que haurien de relligar les dues comarques. *Enguany, la 27ena. edició, també hi participa l’Assemblea Nacional de Catalunya, secció del Pallars, per tal de fer visible i internacionalitzar l’actual situació del poble català. Sense deixar de banda que el principal objectiu de la pujada és estrènyer les relacions occitano-catalanes, creiem que és molt oportú aprofitar l’entorn privilegiat, tant a nivell humà com paisatgístic, que ens ofereix el Port de Salau per reclamar el fonament democràtic més bàsic de tota societat que és el dret a decidir.

A Murèth, la batalha per l’occitan es ganhada

L’acadèmia de Tolosa aviá refusat las inscripcions en seccion occitana al Collègi Bétance de Murèth dels futurs collegians de 6a que sortisson de l’escòla primària Calandreta. La volontat evidenta del rectorat èra de barrar aquesta seccion bilingua en provocar una insufisença d’efectius. Aquesta manipulacion se serà arrestada davant la fòrta mobilizacion tant del costat dels parents de Calandreta, dels parents de collegians, dels ensenhaires, dels militants coma del costat de la direccion del Collègi Bétance favorabla a la continuitat de la seccion bilinga. Murèth l’occitana a ganhat aquesta batalha. Una fòrta emocion èra nascuda quand se decobriguèron las amenaças sus l’occitan en País Muretin. Una peticion s’èra dubèrta sus internet. Lo resultat d’aquesta mobilizacion fa la pròva que la pression sociala en favor de la lenga nòstra pòrta frucha. Al delai de la dimension educativa d’aqueste succès se cal felicitar tanben de la dimension simbolica de la persisténcia de la preséncia escolara de l’occitan a Murèth.

Espanha lo veto a Catalonha ala Francofonia (2014)

La diplomacia espanhòla contunha l’ofensiva contra lo procès sobeiranista de Catalonha. Lo govèrn de Mariano Rajoy a mes son vèto a la preséncia del president de la Generalitat de Catalonha, Artur Mas, a la reünion a Dakar de l’Organizacion Internacionala de la Francofonia (OIF), qu’aurà luòc lo 29 de novembre que ven, vint jorns après lo referendum d’independéncia, amb setanta sèt caps d’estat e de govèrn. Segon lo jornal El País, l’ambaissador espanhòl a París, Ramon de Miguel, mandèt una letra divendres passat al secretari general de la Francofonia, Abdou Diouf, que li demandava qu’acceptèsse pas la demanda d’Artur Mas d’obténer l’estatut de convidat especial de l’OIF. Artur Mas mandèt una letra lo 25 d’abril passat a Diouf, en li demandant d’èsser acceptat coma convidat especial. Aquela condicion es reservada a las “entitats o collectivitats non sobeiranas” que demòstren lor engatjament amb la Francofonia e qu’acrediten l’usatge del francés dins lors territòris. Mas cal tanben l’aprobacion de l’estat al qual elas apartenon. E l’estat espanhòl o vòl pas. D’efièch, dins la letra al secretari general de l’OIF, l’ambaissador espanhòl a París disiá: “Lo govèrn [espanhòl] a la tòca de manténer e refortir los ligams culturals, economics e comercials amb los païses de lenga francesa (….). Lo govèrn considèra que la melhora manièra de recebre aquel objectiu dins l’encastre internacional es de perseverar en l’accion conjoncha de l’estat dins sa totalitat, en coordenant d’un biais eficaç totas las comunautats autonòmas en favor de la promocion de l’usatge del francés e de las relacions amb lo mond francofòn”.

Se restaura la Querimonia a Aran

Se restaura la Querimònia, lo Document dels Dreches Istorics d’Aran *Lo Centre de Restauracion dels Bens Mòbles de Catalonha es a restaurar la Querimònia, lo privilègi que configurèt e donèt de legitimitat als dreches istorics d’Aran de 1313 enlà. Pendent aperaquí dos meses los expèrts tornaràn al pergamin las condicions d’idratacion originalas e son estabilizacion, segon d’informacions de TV3 *Lo document es un tresaur que lo Conselh General d’Aran decidiguèt de far restaurar. “Actuaument eth document presente lordèra generalizada: ei ressec, a arrupes e plecs, tanben a taques de diuèrsa naturalesa, pèrdes de supòrt e restauracions ancianes que provòquen tension en supòrt”, çò diguèt lo cap de la cultura e del patrimòni d’Aran, Jèp de Montoya, en justificant la decision del Govèrn d’Aran. De son costat, lo Sindic d’Aran, Carlos Barrera, apondèt que “pendent eth procès de restauracion e digitalizacion deth document se procedirà ara realizacion d’un vidèo de difusion, qu’arremassarà es donades istoriques e archivistiques que viren ath torn dera Carta Magna aranesa”. *La Querimònia autrejava la liura e franca possession als araneses de lors bòsques e montanhas, de l’aiga, de la pesca e de la caça, e tanben qualques exempcions d’impòstes e mai la reconeissença del regim economic tradicional. Mas, sustot, la Querimònia liguèt Aran a la corona reiala de Barcelona, en evitant aital lo risc que la val tombèsse dins las disputas feudalas entre senhors.

En perilh l'Immersion en Occitan dins las Escòlas d'Aran

La Generalitat de Catalonha deurà pagar 6000 èuros a cada escolan qu’ane dins un centre privat per estudiar en espanhòl.Intra en vigor una lei de l’educacion que met en perilh l’immersion en occitan dins las escòlas d’Aran Lo ministre espanhòl de l’educacion a fach un decret per que lo govèrn de Catalonha pague 6057 èuros a cada escolan que vòlga far los estudis solament en espanhòl dins una escòla privada. Dins aquel sens, Wert declarèt arunan que “cal preservar l’espanhòl dins las comunautats autonòmas qu’an de lengas cooficialas”, en tot presentar una lei per reformar l’educacion, e refusada pels ensenhaires araneses e catalans. Fa justament qualques jorns que lo Conselh d’Estat espanhòl reclamava a Wert de reconsiderar lo decret sus l’escolarizacion en espanhòl en de centres privats. La Generalitat de Catalonha a dich qu’aquela decision es improvisada. Remembra justament lo jutjament del Conselh d’Estat e crei que la posicion del ministèri “fa evident que se coneis pas la realitat del país” e l’usatge de las lengas. Fins ara, l’educacion en Aran a practicat l’immersion lingüistica en occitan, mas s’es garentit que totes los escolans dominen las tres lengas oficialas del territòri (occitan, catalan e espanhòl). Dins aquel sens, a la fin de 2012, lo Conselh General d’Aran defendèt lo modèl lingüistic de l’escòla aranesa en manifestar lo refús de la lei de reforma educativa qu’es a intrar en vigor.

Ena Val d'Aran cremar eth Haro o eth Taro

Anèt qu’auràn lòc per tota Occitània es hèstes de Sant Joan damb eth huec coma principau protagonista. Ena Val d’Aran, en Les e en Arties, se conserve era tradicion de cremar eth Haro, o eth Taro, ena net mès cuerta der an. Eth Haro, nomentat Taro en Arties, ei un tronc d’auet quilhat que serà cremat aguest ser en escadença dera net de Sant Joan. *En Les, pendent tot er an que se debanen hèstes populares ar entorn de tot eth procès tà premanir eth Haro: era davalada, era shasclada e era quilhada. Totun, era cremada que se harà anet ei eth moment mès especiau. Dempús dera benediccion deth brandon, e de cantar “aqueres montanhes que tan nautes son”, que s’aluque eth Haro. Ath sòn torn que i baren es halhèrs en tot hèr virar halhes alucades de pèth de ceridèr. Dempús se dance ath torn deth brandon enquia qu’ei completaments cremat. Es dançaires, damb es vestits tradicionaus, que baren rondèus, borrègues, corrandes, gigues e d’autes dances deth país. *En Arties, un viatge eth Taro ei alucat, se lo hè quèir per tèrra e se passege per toti es carrèrs deth pòble. Es joeni que sauten per dessús des ahlames. Fin finau, eth brandon se pòrte en çò deth baile, qui lo deu amortar en tot convidar a béuer ara gent que hestège. S’agís d’ua tradicion millenària que se cristianizèc, mès damb origines que se placen en ua tradicion celtica. Era legenda que ditz qu’en crear-se eth Mond, un holet nomentat Erulet siguec arrefusat tant en cèu coma en lunfèrn pr’amor qu’ère plan marrit. Eth holet demorèc atrapat ena Val d’Aran. Tre aqueth moment es vesins escampen es lacets alucadi deth Haro o deth Taro per carrèrs e camins, e baren ath sòn ath torn, entà hòrabandir aguest mau esperit.Aquera tradicion qu’ei tanplan fòrça viua en d’auti endrets de Gasconha.

Una política lingüística radicala

L’enquèsta d’usatges lingüistics de la Generalitat de Catalonha a mes sul papièr una realitat que totes ja nos en mainam quand anam en Val d’Aran. L’espanhòl es, efectivament, la lenga mai parlada del país: es la lenga abituala de mai del 55% dels abitants de la Val. *L’occitan aranés, qu’es la lenga oficiala e autoctòna d’Aran, e que gaudís de politicas lingüisticas e de campanhas de promocion, es solament emplegat abitualament per lo 17% dels araneses. La tresena lenga mai abituala es lo catalan e la quatrena es lo romanés, a causa de la fòrta immigracion que i a agut dins la Val d’Aran. *En 1991, una enquèsta de la region de Lengadòc-Rosselhon indicava que lo 28% dels sieus abitants sabiá parlar occitan e que lo 9% lo parlava regularament. Se los usatges lingüistics dels abitants de la Val d’Aran se sarran dels de l’Occitània francesa, es un simptòma que i a quicòm que truca, se prenèm en compte la fòrta autonomia qu’an las institucions aranesas. *En consequéncia, e per normalizar la situacion, cal aumentar e accentuar las politicas lingüisticas. N’i a pas pro amb l’escòla e l’administracion: cal que l’aranés siá present tanben dins la vida sociala dels araneses. S’o es, fòrça immigrants causiràn pas l’espanhòl mas emplegaràn la lenga autoctòna. Cal un cambiament social demest los quites araneses: cossí se compren que de grops d’amics araneses, ont totes parlan l’aranés, parlen entre eles en espanhòl? Aquò s’explica solament per una prigonda alienacion mentala e una manca d’autoestima qu’es de plànher. *Cal, sustot, una politica de discriminacion positiva. Es necessari, de verai, que las administracions lòguen de grops musicals d’expression castelhana per las fèstas e las celebracions? Saique, benlèu, Occitània ofrís pas de grops musicals de nivèl pro bon? Cal que la coneissença de la lenga siá un requisit o un meriti per obténer un trabalh, e non solament al nivèl public. *Cal un grand pache aranés entre las administracions, las entrepresas e los sindicats per menar a tèrme un ambiciós programa de recuperacion nacionala. Tot aquò es pas de sciéncia-ficcion: s’es agut fach en d’autres endreches e los resultats son estats positius.

Un exemple unic a Európa Catalonha e Aran (2014)

Catalonha e Aran son un exemple unic en Euròpa de reconeishement dera riquesa culturau e lingüistica”, çò diguec eth deputat aranés e baile de Vielha, Àlex Moga. Ena sua intervencion en aranés, Moga soslinhèc que “se renauissen es relacions entre Catalonha e Aran, relacions de tu a tu, que respècten eth passat, enfortissen eth present e projècten eth futur”. *De hèt, aguesta lei “qu’arreconeish eth dret e era realitat dera organizacion institucionau, politica e administrativa d’Aran e ne garentís es competéncies, es recorsi e era autonomia entà ordenar, governar e gerir es ahèrs publics e es interèssi generaus deth sòn territòri”. *Entre d’autes mesures, aquera proposicion de lei que fixe es competéncies deth Conselh Generau d’Aran e que crèe ua comission bilaterau entre es govèrns d’Aran e de Catalonha. Era lei que consolide era oficialitat dera lengua occitana en tot eth Principat de Catalonha, qu’establís qu’eth budget deth govèrn catalan e deu includir un hons de cooperacion damb eth govèrn aranés e que garentís qu’Aran “non pòt èster includit en cap de division territoriau ne administratiua que non sigue eth madeish”. *Eth deputat aranés qu’avertic tanben qu’era lei de racionalizacion e sostenibilitat dera administracion locau (LRSAL) ei “ua menaça entàs nòsti 700 ans d’istòria” e qu’aquera naua lei d’Aran que gesserà deth Parlament de Catalonha deu ajudar entà qu’era LRSAL “non abolisque” eth Conselh Generau d’Aran. *Aguesta lei auie ja desvelhat maufisances en Unitat d’Aran, principau partit dera oposicion ena institucion maximala der autogovèrn aranés.

Era Val d'Aran a propiciat era lenga occitana

Era lengua occitana ja gaudie d’ua projeccion internacionau, mès surtot enes encastres dera universitat, dera cançon e dera literatura. Era vida lingüistica qu’er aranés li a dat ar occitan li a significat qu’age un emparament enes institucions europèes. *Ara ei possible emplegar er occitan en quauques instàncies europèes e recéber responsa des institucions en aguesta madeisha lengua. Eth dret i é. Cau qu’es ciutadans l’empleguen e l’exigisquen. Era prumèra pèira ena Union Europèa ja ei metuda. *Es ciutadans occitans que non pòden adreçar-se en occitan ar alcalde deth sòn pòble, pòden adreçar-se ena sua lengua a quauques institucions europees. Era creishença naturau dera Union implicarà era creishença des drets lingüistics der occitan. Er efècte serà geometric, exponenciau. A nivèu espanhòl tanben ei possible emplegar er occitan en Senat. *E ara, per mor des insisténcies araneses e des sensibilitats catalanes era lengua occitana gaudirà, en Catalonha e en Estat espanhòu, d’ua Acadèmia de lengua que plaçarà er occitan ath mès naut nivèu. *Son multiples es ocasions en qu’Aran a possat un projècte deth qu’Occitània n’a trèt benefici, coma ena prodoccion deth traductor automatic der occitan-catalan-castelhan o ena promocion dera magnifica trobada de ciutats catalano-occitano agermanades, que damb ua grana participacion, qu’originèc era creacion dera associacion d’electes occitans.

LA CAUMA DE LA FAM

Lo professor de segondària de lenga catalana en Malhòrca, Jaume Sastre: “L’educacion es estada sequestrada per un govèrn qu’agís de faiçon unilaterala e temerària. Après dos ans, la cauma de la fam es una responsa al desprestigi, als dorsièrs punitius, a las imposicions, als atacs contra la lenga, a las retalhadas e al foment de l’escarniment contra l’escòla publica en catalan”. Jaume Sastre, a ja complit sa tresena setmana de cauma de la fam, en metent sa vida en mans del president balear José Ramón Bauzá. Es son accion de protèsta frapanta contra la politica educativa del govèrn autonomic de las Illas Balearas , que s’entestardís a mespresar las revendicacions dels ensenhaires e dels parents e, e mai, qu’impausa un decret discriminant lo catalan dins las escòlas. Sastre comença de se sentir aflaquit mas manten l’esperit fòrt coma lo primièr jorn. “Es benlèu lo qu’a mai de vam de totes”, çò ditz lo musician e èx-professor Biel Majoral, que li fa de pòrtavotz tant que Sastre pòt pas mai aculhir los mèdias a causa de son estat de santat. Jaume Sastre se passeja un pauc de matin, recep de mens en mens de vesitas e, de ser, ven far una analisi completa de sang per contrarotlar l’evolucion de sa santat. Fa vint e tres jorns que comencèt la cauma de la fam e es determinat a ne far almens trenta. D’ara enlà, s’intra dins una fasa mai grèva, e se lo govèrn balear a pas fach cap de pas, discutiràn cossí contunhar la protèsta. “Es un luchaire de tria”, çò ditz Majoral a Vilaweb, que soslinha la granda quantitat de mond que l’encoratjan e la granda còla que lo sostenon. “Va far los trenta jorns de cauma, aquò’s segur. Esperam que lo govèrn faga qualque movement, mas avètz ja vist çò que ditz Bauzá. en tot far referéncia a las declaracions del president balear, que defendiá lo mantenement de sas politicas. Sembla, doncas, que Bauzá a pas cap d’intencion de se sèire per parlar amb los regents. Mas Sastre, sa còla de sosten e, en general l’Assemblada dels Ensenhaires son fisançoses qu’arribarà lo moment que Bauzá los deurà escotar e lor parlar. Jaume Sastre, dins sos 55 ans, a pas encara recebut cap de vesita ni cap de telefonada del govèrn, mas si que n’a recebut de politicians a títol individual e lèu d’un centenat de personas, de centres educatius e d’associacions qu’an aderit a la siá causa. “Aquò l’encoratja fòrça, e ditz que contunharà tant que lo govèrn farà pas cap de pas. Se Bauzá es conscient de çò que vòl dire una cauma de la fam, sustot amb tot lo movement que i a darrièr, cresi pas que pòsca barrar los uèlhs”, çò ditz Biel Majoral Los sostens a Sastre arriban de pertot e de gents de totas las colors politicas, dont tres èx-presidents del govèrn. Dimècres passat lo deputat d’ÈRC Alfred Bosch expausèt l’afar dins lo parlament espanhòl. Lo sosten s’estend tanben sul ret, siá a travèrs de la campanha d’autofòtos promoguda per Help Catalonia, siá amb de messatges sus la pagina de Facebook, sul sieu blòg o sus Twitter. Al delà, an mes un libre de vesitas dins son ostal en Malhòrca per daissar testimoniatge del sosten e de la solidaritat. Qual o vòlga far personalament tanben pòt anar fins a l’Ostal Long de Palma, al costat de Son n’Espasas, ont i a un libre de vesitas per daissar testimoniatge del sosten e de la solidaritat.

Una cadena umana al Bascoat pel drech de decidir

Una cadena umana al Bascoat pel drech de decidir Se fa uèi al Bascoat una cadena umana per que los bascos ajan drech de decidir lor avenir. Deu far 123 quilomètres e anar de Pampalona fins a Durango *Dempuèi qualques meses las associacions socialas bascas an trabalhat sus l’eveniment nomenat Gure Esku Dago (Es entre las Nòstras Mans) que se debana uèi. S’agís d’una cadena umana inspirada de la Via Catalana per demandar que lo pòble basco aja drech de decidir son avenir e pòsca votar son independéncia. *L’accion se debana entre las vilas de Durango e Pampalona, un percors de 123 quilomètres que deu amassar almens cinquanta mila personas en se tocant las mans. *Al delà, mantes centres bascos de pertot dins lo Mond an mostrat lor solidaritat en se tocar las mans. O an fach ja a Buenos Aires e Londres e uèi o faràn a Nòva York, San Francisco, Boise (Utah), Santiago de Chile, Montevideo, Mexic… *Aquela cadena umana es inspirada de la Via Catalana de l’11 de setembre de 2013, que de son costat s’inspirèt de la Via Baltica del 23 d’agost de 1989.

La CDA referma el Procés Sobiranista de Catalunya

Convergència Democràtica Aranesa-Partit Nacionalista Aranès (CDA-PNA), primera força política a la Val d'Aran i partit associat a CDC, no només vol que l'Aran no es despengi del procés d'autodeterminació iniciat a Catalunya, sinó que s'ha fixat com a objectiu polític treballar activament perquè el futur estat català que pugui resultar del procés tingui caràcter plurinacional i l'Aran disposi d'una autonomia moderna i avançada.CDA governa el Conselh d'Aran i l'Ajuntament de Vielha i és la primera força política a la vall per davant de l'altre partit aranesista, Unitat d'Aran (UA), associat al PSC i que davant del procés català manté una posició més ambígua, exigint una consulta pròpia per a l'Aran si Catalunya finalment fa la seva. *L'aranesisme està cridat a fer front a un dels majors reptes que hem viscut com a identitat en els darrers segles i a aprofitar l'oportunitat històrica”, ha explicat Àlex Moga, secretari general de CDA i alcalde de Vielha, que diumenge va presidir la convenció nacional del partit aranès durant la qual es va aprovar un document de 10 objectius polítics que renoven el múscul ideològic del partit per als anys vinents. *El document Camí de l'Aranesisme Modern, aprovat durant la trobada, manifesta el seu suport al posicionament de CDC sobre el dret a decidir i aposta per un doble oc –sí, en aranès– en el referèndum. En el seu desè punt, el treball conté l'estratègia que, segons CDA, hauria de seguir el nacionalisme aranès davant la consulta del 9-N i el procés iniciat per Catalunya cap a la possible constitució d'un estat independent. *La CDA veu aquest possible estat català com una oportunitat per “enfortir els nostres drets, les nostres institucions, projectar la nostra identitat i expandir el nostre sentiment”, cosa que es vol aconseguir a través d'una “entitat territorial autònoma” moderna i avançada, amb capacitat legislativa i executiva, amb una major capacitat econòmica i financera, amb estructures internes independents i també amb capacitat exterior per relacionar-se amb Espanya i amb la Unió Europea, especialment amb la resta de pobles d'Occitània. *El document proposa apostar pel catalanisme com a “identitat nacional que millor ens ha entès i que ens ha retornat allò que era nostre”, en referència al restabliment de les institucions araneses a partir de l'Estatut del 79”. És per aquest motiu que aposta per “saber estar al costat del poble català, tal com ja vam decidir fer fa uns segles”. Segons CDA, el procés català ha de conduir finalment també a un nou pacte entre Catalunya i l'Aran.

Era Carta Magna aranesa hesteg 700 ans (1313)

Eth document coneishut coma “Era Querimònia” l’autregèc eth rei Jaime II de Lhèida estant eth 23 d’agost de 1313 *Ua lengua e cultura pròpies, ua istòria pròpia, es sues institucions de govèrn pròpies, era proprietat comunau dera màger part deth sòn territori, era consideración des aranesi coma òmes liures non sosmetudi jamès a ua senhoriu feudau, era possesion franca des sues aigües, bòsqui, mines, peisheus, caça, pesca e d’auti fruts, beneficis e productes des sues montanhes, e era voluntat des aranesi, manifestada en tot moment ath long de tota era sua istòria, de voler contunhar en tot mantier era sua identitat, libertats e independéncia entà regir-se e administrar-se eri madeishi merquen era personalitat dera Val d’Aran. *A compdar de 1175, era Val passèc a formar part dera Corona d’Aragon peth Tractat d’Emparança qu’es aranesi estipulèren tamb eth rei Alfons I eth Cast. En 1313, es aranesi determinèren per votacion populara era permanéncia dera Val ena Corona ath còp que Jaime II autregèc er amàs de privilègis nomentat “Era Querimònia“. En document s’amassen determinats drets consuetudinaris acceptats o modificats peth monarca. *Era paraula “Querimònia” venc deth latin queror, qu’eth significat ei queishar-se, planhar-se, e pendent era Edat Mieja, s’utilizaue entà designar uns inventaris de grèuges ocasionats a quinsevolh per ua auta persona e que formauen part des procèssi judiciaus. Es privilègis eren disposicions deth rei o deth sòn lòctenent pes quaus se derogaue parciaument eth dret comun en benefici de quauqua persona, comunautat o estament. *Eth 25 de junhsèga de 1313, es còssos des poblacions araneses s’amassèren ena glèisa de Sant Miquèu de Vielha entà escuélher e dar instruccions ara Deputacion, que se n’encuedaue de balhar jurament de fidelitat a Jaime II eth Just. Com se suspectaue, ath delà der acte dera presentacion deth jurament e aumenatge, era amassada d’autoritats dera Val ordenèc as sòns representants que supliquèssen ath rei era confirmacio0 des sòns furs, privilègis e libertats, en tot autorizar-les tanben entà actuar en representacion des universitats araneses en tot çò que hesse referéncia as mesures a adoptar en profit deth rei e comoditat des sòns subdits. *Eth deluns 12 d’agost de 1313, ena capèla deth Palai Reiau de Lhèida, era nomentada Deputacion, constituida peth shivalièr Guilhèm Arnau de Montcorbau, Joan de Casarilh, Ramon Arnau de Castelhèrs, Guilhèm de Santa Maria de Cap d’Aran, Guilhèm de Montanèr, Bernat de Castelhvaquèr e Sanç de Canal, coma sindics, procuradors, actors e defensors dera Val d’Aran e en representacion des aranesi li prestèren jurament, en tot renoneisher-lo coma rei e senhor naturau. *Eth document coneishut coma “Era Querimònia” l’autregèc eth rei Jaime II de Lhèida estant eth 23 d’agost de 1313 e en era s’amassen determinats drets consuetudinaris acceptats o modificats peth monarca. *Era Querimònia siguec ratificada per toti es reis enquia Ferran VII (1817). Eth decrèt de Naua Planta de 1716, qu’avalic es institucions politiques de Catalonha, non afectèc pas eth regim politicoadministratiu dera Val d’Aran e, plan per açò, non estec pas aguesta encossada sus cap des naui corregiments en qu’estec despartit eth Principat. En 1834, ua reiau cedula dera Reina Governadora e tutora d’Isabel II, Maria Cristina, sigueren abolides es institucions araneses e eth sòn regim politic especiau e se l’impausèc a Aran eth nau regim politicoadministratiu generau der Estat Espanhòu e se l’integrèc forçadament ena província de Lhèida e per tant en Catalonha.

Qu'Aran non rompa amb Espanha (2014)

Se presentèt dissabte passat, a l’ostalariá Tuca de Vielha, la Societat Civila Aranesa (SCA), l’entitat “sòrre” de la Societat Civila Catalana (SCC) qu’amassa de personas e de collectius unionistas espanhòls opausats a l’independéncia de Catalonha. Participèron a l’acte qualques dirigents de l’SCC amb de representants politics d’Unitat d’Aran e del Partit Popular. Dins lo manifèst constitutiu, entitolat “Per rompre pas”, la Societat Civila Aranesa revendica que la Val d’Aran es “un exemple de convivéncia a respècte de la diversitat”. Pr’amor d’aquò, defend que lo país occitan “deu demorar restacat a Catalonha, a Espanha e a Euròpa, per ajudar a melhorar los assemblatges entre caduna d’elas, a partir del respècte de las leis e de la democracia”. L’entitat es formada per “de personas notablas de la societat aranesa, preocupadas pels efièches socials, economics e politics que lo procès independentista catalan pòsca generar demest los ciutadans”. An anonciat qu’organizaràn d’activitats conjonchas amb l’SCC e que partejaràn las ressorsas. Lo president de l’SCC, Josep Rosiñol, soslinhèt que las doas entitats “partejan las meteissas inquietuds e chepics” e que naisson en de procèsses “parallèls”, çò que reafirmèt la coordenaira de la plataforma aranesa, Maria Teresa Vidal, que remembrèt qu’en cap de cas d’agís d’una “filiala” mas d’una entitat “sòrre”. “Naissèm de la man de l’SCC. Dins una societat normala, deurián pas existir de plataformas d’aqueste tipe. Mas sèm arribats a un nivèl de crispacion que capvira la realitat. Los araneses nos podèm pas veire dins la situacion de causir se nos volèm separar d’Espanha”. Lo 23 d’abril passat, en aprofechant la simbolica jornada de Sant Jòrdi, se presentava l’SCC a Barcelona davant aperaquí 1300 personas. E mai se l’acte d’Aran se passèt en espanhòl, dins l’acte de presentacion de l’SCC a Barcelona se legiguèt lo manifèst en espanhòl, en catalan e en occitan d’Aran.

Euròpa,l'Eldoradó l'astre bèl dels Occitans

Deman Euròpa *Euròpa Euròpa Euròpalo lugar , la tèrra promesa , l' America , l' Eldoradò l'astre bèl dels occitans, boca badanta per Brussèlas de l'asuèlh, blau, enamorats,dins sa camisa de fat ,desvariatssul sulhet de son bronza cuol polittremolant dins sa nuditat naturala. *A ressegar de longa la vertat novèla. Son credò qué!.Deman catalans , escocés,bascs, se van trobar lo camin cap a l'immortala segur, e.... segur ??? de segur l'occitan seguirà lo tremoladís del bolegadís del paradís gigant dels parladís. *L'avenidor dels pòbles muts es aquí. O nos dison totes los cresents .Merces d'Euròpa serem liures. Siam segurs d'èstre liures.Ambe Euròpa, es la pacha .Angela lo te va quichar lo francimand centralisaire per desliurar nòstra lenga. *E capitarem de far deman .Tot çò qu'encapem pas jamai de far jol jo del Rei o de la Republica .Al vilatge coma a la region.Solide ambe l'Euròpa l'aurem Occitània. *Levat que........ , levat que ..........me compreni mal , d' ont lor ven aquela certitud? Perque i a ren de mai pròche o de mai luènh.Levat lo sòmi...E que tot aquò revèrta a una fe.

L'Escòla en Catalan e en Occitan en Aran.

Las associacions d’ensenhaires del Principat de Catalonha, del País Valencian e de las Illas Balears manifestaràn amassa a Barcelona lo 14 de junh per l’escòla en catalan, e en occitan en Aran *Los atacs qu’a recebut la lenga catalana dins l’escòla pendent los darrièrs ans an fach que la comunautat dels ensenhaires dels Païses Catalans s’organize eficaçament. Cada territòri a respondut als atacs coma a pogut tre qu’èran arribats. Mas ièr, las tres principalas associacions coordenairas educativas que defendon la lenga dels Païses Catalans s’amassèron. *Sèm l’Escòla (Somescola, Principat de Catalonha), Escòla Valenciana (País Valencian) e l’Assemblada dels Ensenhaires de las Illas Balearas faguèron ièr lo primièr acte conjonch per l’escòla en catalan en s’amassant a Barcelona. Las tres principalas coordinacions civicas e educativas dels Païses Catalans revendiquèron amassa lo drech dels enfants del Principat e de Catalonha Nòrd, del País Valencian e de las Illas Balearas a recebre l’educacion en lor lenga pròpria. *Se faguèt tanben una crida conjoncha a la mobilizacion convocada per Sèm l’Escòla pel 14 de junh que ven a 18h a Barcelona (vidèos), que i reclamaràn la defensa de l’escòla catalana e lo drech de decidir lo modèl educatiu. *Las 43 associacions que se coordenan dins Sèm l’Escòla fan una crida a protegir lo modèl catalan d’escòla contra una menaça imminenta: la senténcia del Tribunal Superior de Justícia de Catalonha que, lo 2 de junh, pòt començar d’impausar una quòta lingüistica de 25% en espanhòl dins las escòlas catalanas se solament un sol escolan o demanda. *Sèm l’Escòla fa evident que mancan pauc de jorns per que los tribunals pòscan escafar lo modèl educatiu catalan e aranés, en menaçar l’immersion lingüistica dins las escòlas en catalan, e en occitan en Aran. E mai se s’agís d’un modèl de succès reconegut internacionalament, las Corts espanhòlas meton en dangièr un sistèma educatiu decidit per las quitas associacions de professors e aprovat pel Parlament de Catalonha.

Els Ensennhaires de Lenga e Cultura d'Òc

Perfil de Federacion dels Ensenhaires de Lenga e Cultura d'Òc (FELCO) Creada en 1987, la Federacion d’Ensenhaires de Lenga e Cultura d’Òc (FELCO) regropa las Associacions academicas d’ensenhaires d’occitan (CREOs, AELOC per Ais-Marselha e APLR per Niça) de l’Educacion Nacionala francesa. Aquelas associacions son dobèrtas a tota persona que trabalha per la transmission de la lenga e la cultura occitanas, de la mairala a l’universitat. La FELCO es membre de la FLAREP (Fédération des langues régionales dans l’enseignement public) que regropa las associacions de parents e d’ensenhaires de lengas “regionalas” de França a l’escòla publica e de l’APLV (Association des Professeurs de Langues Vivantes), que defend la pluralitat de las lengas ensenhadas e la qualitat pedagogica de lor ensenhament.

En Aran se presentèt la Societat Civila Aranesa (SCA)

Cal dire, bèl primièr, qu’es estonant que qualqu’un gause, mejançant aquel nom, assumir la representacion de la societat civila aranesa reala, qu’es fòrça granda, variada e plurala. *La segonda causa que tira l’atencion es l’estonant interès que, subitament, a desvelhat la Val d’Aran demest las filas del nacionalisme espanhòl.Nos congratulam per aquel interès, qu’èra fins ara nul, mas podèm pas evitar de nos demandar s’aquel interès inedit aurà quicòm a veire amb lo procès sobeiranista catalan. *Perque, ailàs, cal soslinhar que lo sol objectiu de la nòva entitat SCA es de separar los araneses del procès sobeiranista catalan e d’evitar que la Val d’Aran pòsca far partida d’un possible estat catalan sobeiran. Dos faches de la presentacion nos estonèron. *En primièr luòc, tot l’acte foguèt fach en lenga espanhòla, un fach curiós se prenèm en compte que se pretendiá defendre l’identitat aranesa envèrs una supausada menaça catalanista. *Lo segond fach es la contradiccion absoluda de l’acte: los meteisses que vòlon pas que Catalonha aja drech de decidir lo sieu futur vòlon que la Val d’Aran aja drech de decidir se vòl quitar Catalonha. Que demoram? O, en estirant lo fil, l’entitat SCA e vòl tanben que la rèsta d’Occitània pòsca decidir liurament son futur politic? Avèm lo pressentiment que non. *Çò segur es que seràn los araneses que decidiràn lor futur. Cal pas qu’o diga cap d’entitat nacionalista espanhòla amb un aire paternalista e neoimperialista. Lo quite president catalan, coma la majoritat dels partits catalans, an explicat que la Val d’Aran obtendrà totjorn çò meteis que Catalonha a volgut per ela meteissa. *E, de fach, aquela idèa es ja una realitat: lo Parlament de Catalonha aprovèt fa qualques ans l’oficialitat totala de l’occitan en tota Catalonha, e quitament aprovèt lo drech d’autodeterminacion d’Aran. S’a mostrat qualque interès per l’aranés lo Congrès dels Deputats espanhòl? Non. S’a demostrat qualque còp, lo govèrn espanhòl, qualque interès per la lenga e la cultura d’Aran? Pas jamai. *Los araneses decidiràn, quand serà lo moment, se vòlon acompanhar Catalonha en son camin o se vòlon demorar en Espanha. Caldrà solament que pensen ont auràn mai de garentidas de preservacion de lor identitat.

Per qu' "Aran no rompa pas amb Espanha"

Se presentèt dissabte passat, a l’ostalariá Tuca de Vielha, la Societat Civila Aranesa (SCA), l’entitat “sòrre” de la Societat Civila Catalana (SCC) qu’amassa de personas e de collectius unionistas espanhòls opausats a l’independéncia de Catalonha. *Participèron a l’acte qualques dirigents de l’SCC amb de representants politics d’Unitat d’Aran e del Partit Popular.Dins lo manifèst constitutiu, entitolat “Per rompre pas”, la Societat Civila Aranesa revendica que la Val d’Aran es “un exemple de convivéncia a respècte de la diversitat”. *Pr’amor d’aquò, defend que lo país occitan “deu demorar restacat a Catalonha, a Espanha e a Euròpa, per ajudar a melhorar los assemblatges entre caduna d’elas, a partir del respècte de las leis e de la democracia”.L’entitat es formada per “de personas notablas de la societat aranesa, preocupadas pels efièches socials, economics e politics que lo procès independentista catalan pòsca generar demest los ciutadans”. *An anonciat qu’organizaràn d’activitats conjonchas amb l’SCC e que partejaràn las ressorsas.Lo president de l’SCC, Josep Rosiñol, soslinhèt que las doas entitats “partejan las meteissas inquietuds e chepics” e que naisson en de procèsses “parallèls”, çò que reafirmèt la coordenaira de la plataforma aranesa, Maria Teresa Vidal, que remembrèt qu’en cap de cas d’agís d’una “filiala” mas d’una entitat “sòrre”. *Naissèm de la man de l’SCC. Dins una societat normala, deurián pas existir de plataformas d’aqueste tipe. Mas sèm arribats a un nivèl de crispacion que capvira la realitat. Los araneses nos podèm pas veire dins la situacion de causir se nos volèm separar d’Espanha”.

Signatures independéncia de Catalonha e Aran

Arremassada de signatures entara independéncia de Catalonha en Les.Era ANC que vò forçar ath Parlament que declare era independéncia de Catalonha e Aran s’eth referendum non ei possible, per mejan deth dret internacionau de peticion *Deman dimenge, se harà ua auta arremassada massisa de peticions dera campanha “Signa un vòte entara independéncia” en Aran. S’agís d’arremassar signatures entath nomentat Dret de peticion. Aqueth dret, arreconeishut pes tractats internacionaus e tanben per article 29 dera Constitucion espanhòla, permet qu’es persones, de faiçon individuau o collectiua, e poguen hèr peticions d’interés collectiu o generau a quina institucion publica que sigue, administracion o autoritat. *Damb aquera campanha, era Assemblada Nacionau Catalana (ANC) que demanarà ath Parlament de Catalonha que s’amie a tèrme eth referendum, e se fin finau non se pòt hèr, se declare era independéncia de Catalonha e Aran. Es signatures que s’arremassaràn ena hèira de primauera de Les. Es occitans que viuen en Estat Francés be pòden tanben anar a signar, maugrat que eth sòn vote e compdarà solament coma sosten

Un jove es mórt espotit er per una escultura de Joan Pau II

Lombardia: un jove es mòrt espotit per una escultura de Joan Pau II Marco Gusmini, un jove de 21 ans, moriguèt dijòus passat après èsser espotit per un crucifix erigit en onor del papa Joan Pau II dins la vila de Cevo (Lombardia). Segon çò que rapòrta la BBC, que consulta los mèdias italians, Gusmini moriguèt sus lo còp del temps qu’un autre òme foguèt menat a l’espital. Lo crucifix casut commemorava la vesita del papa Joan Pau II en 1998. Fasiá 30 mètres de nautada e tombèt pendent una ceremònia prèvia a la canonizacion de Joan Pau II, que dimenge passat foguèt declarat sant amb Joan XXIII, al Vatican. L’escultura, òbra d’Enrico Joc, èra una granda crotz corbada que teniá una estatua de pèira de Jèsus Crist de 600 quilos, fixada a la partida superiora.

Lo Jornalet integralment en Occitan e en Europa

Lo Jornalet s'agís del primièr jornal digital escrich integralament en occitan e pensat pels occitans. La tòca es de far un esplech jornalistic e informatiu per explicar tot çò que fa l'actualitat en Occitània e en Euròpa, en donar una plaça a totes los vejaires possibles e dobèrt a la participacion extèrna per favorir que lo Jornalet.com siá un esplech util e prèp. Volèm que se n'apròprien totes los agents que participan a la vida sociala, politica, educativa, esportiva e culturala del país. *Lo Jornalet.com publica de nòvas cada jorn, de diluns a dimenge, totes los jorns de l'annada. Al delà de novèlas generalas, publica de reportatges e d'entrevistas d'elaboracion pròpria, totjorn restacadas al país. Lo Jornalet.com publica tanben d'opinions divèrsas per donar la paraula a totas las regions del país e tractar las questions qu'an un interès especific (rugbi, lenga, politica, musica, eca). Amb lo temps i aurà de mai en mai de plaça per las rubricas extèrnas e a la participacion dels legeires. *Cal dire que lo Jornalet.com es pas un projècte ni politic ni institucional, mas nascut per iniciativa de qualques jornalistas que pensam qu'es arribat lo moment qu'Occitània aja un jornal pròpri e modèrn, dins la lenga del país, amb vision occitana e amb vocacion jornalistica. La soleta pretension es de far un esplech informatiu e de debat per enfortir l'espaci occitan de comunicacion. *La populacion occitana a accès a un molon de mèdias pensats e elaborats d'una autra vision del mond, la francesa, e cal bastir de mèdias especifics per la vision occitana. Volèm soslinhar que lo jornal es pas somés a cap de subvencion publica ni politica, mas s'es finançat exclusivament per la publicitat.

Cauma Educatuva dins l'Estat espanhòl (2014)

Los ensenhaires manifestèron dijòus passat contra la lei de reforma educativa, impulsada pel ministre Wert *De milièrs d’ensenhaires e d’estudiants manifestèron dijòus passat per tot l’Estat espanhòl contra la reforma educativa (LOMQE segon sa sigla en espanhòl), impulsada pel ministre José Ignacio Wert, dins l’encastre d’una jornada de cauma generala dins las escòlas, los collègis e las universitats. Aquela cauma aguèt un seguiment màger segon los sindicats, e un seguiment mendre segon las administracions. *Las manifestacions foguèron nombrosas (250 000 personas a Madrid e 170 000 a Barcelona). Per totas las vilas de l’estat, marchèron de mond de totes los atges en vestissent una camiseta jauma coma simbòl de l’escòla publica. En Aran, las protèstas se debanèron davant l’Escòla Garona e l’Institut d’Ensenhament Segondari d’Aran: revendiquèron que non s’apliquèsse la lei del ministre Wert e manifestèron tanben contra las reduccions budgetàrias del govèrn de Catalonha dins l’ensenhament. L'IMMERSION EN OCCITAN EN PERILH EN ARAN *La lei, qu’ara deu passar lo vòte del Senat, establís que l’espanhòl es la sola lenga veïculara dins tot l’Estat espanhòl, crèa d’examens d’avaloracion centralizats a Madrid en fin de primària e segondària e redusís lo poder de las associacions de parents d’escolans. *Las matèrias restacadas a las lengas dichas cooficialas (occitan, catalan, galèc e basco) se considèran de matèrias d’especializacion opcionalas. Lo PP argumenta que sa lei vòl “esclarzir que lo castelhan pòt pas èsser expulsat ni mesestimat dins lo sistèma educatiu”. Mas se s’aplica aquela lei, perdrem l’immersion en aranés dins las escòlas d’Aran. *Al delà, los ensenhaires denóncian que s’agís d’una lei “centralista, classista e mercantilista” que promòu la privatizacion de l’educacion.

Lo ligam TGV de Catalonha amb Occitània

Espanha a pas encara autorizat lo ligam TGV de Catalonha amb Occitània *Occitània e Catalonha son pas encara ligadas amb TGV per una qüestion politica. La connexion dirècta per tren rapid entre Barcelona e París, via Narbona, Besièrs, Montpelhièr, Nimes e Valença, sens de correspondéncias, es tecnicament alestida mas lo govèrn espanhòl balha pas son autorizacion per la metre en marcha, segon lo conselhièr de Territòri e Sostenibilitat de la Generalitat de Catalonha, Santi Vila. *Esperi que serà una realitat dins las setmanas a venir pr’amor que tecnicament tot es al ponch perque s’agís solament d’una qüestion politica d’autorizacion”, çò diguèt Vila ièr de matin a Catalonha Ràdio. Al delà, lo conselhièr catalan diguèt que per el es “chocant que lo govèrn de l’Estat [espanhòl], que se vanta d’èsser liberal e modernizador, dins las accions que vertadièrament permeton liberalizar e modernizar siá totjorn talament pauruc. *Aquela linha de TGV connecta Madrid, Barcelona, Girona, Figueres, Perpinhan, Narbona, Besièrs, Montpelhièr, Nimes, Valença e París, mas a l’ora d’ara cal far la correspondéncia a Figueres, ont cal quitar lo tren espanhòl per ne prene un de francés.

Lo catalan Manuel Valls,coma primièr Ministre.

La granda esperança del socialisme francés, l’òme que deviá salvar Hollande de la davalada electorala, lo politician cridat a ocupar los estaments mai nauts de la politica francesa, sembla d’aver començat mal.D’efièch, lo catalan Manuel Valls a iniciat son accion coma primièr ministre amb una seguida de retalhadas budgetàrias e socialas que, vist amb un pauc de distància, lo fan mai pròche de Nicolas Sarkozy que de sos camaradas del Partit Socialista. *Pauc de temps après prene possession de la carga,Manuel Valls dictèt de mesuras encaminadas a estalviar 50 miliards d’èuros. En parallèl, lo nòu primièr ministre vòl aplicar de reduccions dels impòstes per las entrepresas d’una valor de 30 miliards d’èuros per las far mai competitivas. Cal pas èsser licenciat en sciéncias economicas per veire qu’aquelas mesuras son pas, precisament, progressistas. De fach, aquel nòu apròchi restrictiu a alucat totas las alarmas del PS, un partit ont s’atròba que fòrça militants considèran que Valls es pas, justament, un ortodòxe d’esquèrra. Òm pòt pensar que, per far aquela sòrta de politica fiscala, benlèu caliá pas traire l’UMP del govèrn francés. E cal ramentar que Valls, malgrat sas originas catalanas progressistas, se mòstra desfavorable a la promocion de las lengas minorizadas. Al delà de tot aquò, lo fach d’aprovar Ségolène Royal coma ministra de l’ecologia sembla qu’es pas tanpauc una reüssida de Valls, e mai s’al començament qualques analistas o interpretèron coma un còp d’efièch. Royal es pas intrada dins lo sieu ministèri, justament, amb calma e discrecion. Las cronicas jornalisticas indican qu’a dictat una seguida de mesuras que son estadas plan mal aculhidas pels foncionaris del Ministèri de l’Ecologia. Le Point a publicat que la “Dòna de Fèrre” de Peitau se desplaçarà dins los corredors del ministèri precedida d’un uissièr que l’anonciarà, de tal biais que lo personal se deurà levar a son passatge. Cresiam que França èra una republica, mas sembla que tornan las formas monarquicas. Lo fach que siá l’èx-companha d’Hollande multiplica l’interès mediatic e social, e de talas decisions prejudícan tant Hollande coma lo primièr ministre que l’a aprovada.

La vièlha Euròpa de Renzi e de Valls (2014)

Son plan diferents. E, pasmens, tot lo mond los compara. D’una manièra o d’una autra, totes dos son devenguts los enfants terribles de lors partits politics. D’una manièra o d’una autra, totes dos son arribats al pus naut del govèrn de lors païses. L’un, jòga lo ròtle del monopòli de la credibilitat: el es l’unic que pòt far tornar la credibilitat del govèrn de França e de la Republica als franceses, als mercats e a l’Union Europèa. L’autre, jòga lo ròtle del monopòli de l’eficacitat: el es lo sol que pòt tornar metre Itàlia sus la bona dralha. Mas qu’es çò qu’an Renzi e Valls en comun que lor dona aquela popularitat e aquela acceptabilitat socialas, que lor a permés d’arribar a la cima executiva? *Renzi e Valls son los representants de l’Euròpa classica dels sègles passats, de l’Euròpa fenhassa e proteccionista de tota la vida, que viu de las rendas e las plusvaluas de las colonias. L’Euròpa de ciutadans mediòcres e apauruguits qu’an besonh d’un Papà-Estat fòrt que los protegisca del Mond. L’Euròpa dels òmes e de las femnas amassats coma de fedas, guidats pel Sénher Pastre, qu’urosament los mena pel bon camin. L’Euròpa del despotisme illustrat, amb tota aquela cort de tòca-manetas que nos certifica çò que se pòt far e çò que non se pòt far, çò que se pòt dire e çò que non se pòt dire. L’Euròpa qu’aima los lidèrs fòrts, unics, reialoses e piramidals. L’Euròpa qu’estima mai un pichòt dictator determinat e clar, que non pas los sistèmas parlamentaristas basats sul pacte e la negociacion permanents. Es l’Euròpa d’Aznar, de Berlusconi, de Thatcher. De Putin. *Es per aquò qu’aqueles dos son arribats tan amont. E tan lèu. Los nòstres compatriòtas europèus vòlon un govèrn amb un mascle —siá òme, siá femna, mas mascle— dur, nitid, amb una prigonda determinacion, incorruptible ideologicament —non pas de la siá pòcha, qu’aquò es permés—, valent contra tot aquel que s’i opause, ardit per estancar lo pesuc dialòg e començar lo trabalh. Es lo resultat d’una societat qu’a paur de tot. De ciutadans que se sentisson sols, a l’intemperia. De ciutadans qu’estiman mai èsser esclaus plan noirits, que d’òmes liures amb tot l’avenir sens escriure: incèrt, insegur, bolegadís, excitant. Non. Estimam mai una felicitat jos contraròtle. Civilizada e equilibrada. Una vida in vitro. *Quina Euròpa la nòstra. Quina Euròpa. Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra?

Occitània en Catalonha,any 2014

En 2014 lo Congrès de l’AIEO se tendrà en Catalonha. Serà donc lo primièr còp qu’aquel rescontre scientific aurà luòc dins un endrech ont l’occitan es lenga oficiala. En efièch, l’occitan es oficial dins tot lo Principat de Catalonha dempuèi 2006, e o èra ja a la Val d’Aran dempuèi 1990. *Lhèida, que prepausa a l’ora d’ara los sols estudis occitans de l’Estat espanhòl, aurà l’escasença de venir lo ponch de rescontre dels occitanistas dins un moment estrategic, que i festejarem lo quart de sègle de l’oficializacion de la lenga occitana dins la Val d’Aran, los uèch cents ans de la Batalha de Murèth (que ne finiguèt amb lo sòmi de bastir una unitat politica occitanocatalana), los cinc cents ans del Tractat del Plan d’Arrem e los sèt cents ans de la signatura de la Querimònia, que restaquèt d’una faiçon definitiva un territòri occitan –la Val d’Aran– a la Corona d’Aragon. Dins un contèxte que Catalonha i agacha tornar-mai Euròpa e que las identitats se tornan definir, lo vesinatge occitan es estrategic e ven una question de mai en mai actuala. *Los rapòrts de Lhèida e de son universitat amb lo domeni occitan son totjorn estats constants e estreches. Istoricament, las Tèrras de Ponent son estadas un luòc de passatge entre Catalonha e Occitània, mas tanben un refugi per de nombroses occitans pendent plusors epòcas istoricas. N’es una pròva la preséncia d’estudiants e de professors d’origina occitana dins l’ancian Estudi General. *En fach, lo desvolopament bas-medieval de Lhèida s’es produch dins un rapòrt estrech amb las tèrras occitanas. La cançon Au país de Lerida nos rapèla, d’un autre costat, que quitament lo cavalièr gascon qu’inspirèt Dumas per son D’Artanhan, participèt mai tard al sètge de la vila. *Lhèida es la capitala administrativa del sol territòri occitan de l’Estat espanhòl, la Val d’Aran. Es tanben la vila que i abotisson las aigas de la Noguèra Palharesa, la ribièra qu’es nascuda dins lo Plan de Beret, dins la comuna del Naut Aran, pas luènh de la sorsa de Garona, lo flume que se geta dins l’Ocean Atlantic a Bordèu. *Enfin, Lhèida aculhís de nombrosas iniciativas ligadas a l’occitan, non solament universitàrias, mas tanben dins los encastres dels mèdias o de l’edicion. A l’ora d’ara, la capitala interiora de Catalonha deu èsser la vila ont se publica mai de libres en occitan en defòra del territòri occitan. Qui sap s’es per aquò que, en davançant l’istòria, l’escrivan aranés mai important, Jusèp Condò (1867-1919), comencèt a Lhèida sa carrièra literària? *Es evident que 2014 dobrís una novèla estapa per Catalonha e per l’occitan en cò nòstre, e donc tanben per la recèrca sus la lenga e la literatura occitanas. Es ora de far lo bilanç en çò que concernís la filologia: de saber çò qu’avèm e de far lo ponch sus mai d’una question, mas tanben de dessenhar de novèlas perspectivas per anar plan luènh dins l’avenidor.

La Diada de Sant Jordi-2014

La diada de Sant Jordi, patró de Catalunya, és una festa que amb els anys ha adquirit un to reivindicatiu de la cultura catalana, per això molts balcons de la ciutat s’engalanen amb la senyera, com passa en més dates assenyalades del país. La celebració té la cultura i l’amor —representats amb el llibre i la rosa— com a elements protagonistes i a Barcelona situa el punt de trobada principal a les Rambles, que s’omplen de gom a gom amb parades de llibreters i floristes. Per Sant Jordi és habitual trobar llibres en totes les llengües que es parlen a Catalunya, però hi ha moltes parades especialitzades en el llibre en català perquè és considerat un dia de promoció i defensa de la cultura i la llengua catalanes.

La Lenga d’òc es oficiala dins lo Principat de Catalonha.

L'Estat Catalan r la Lenga Occitana La creacion de nòus Estats, que foguèt un fach frequent après la casuda de la Cortina de Fèrre, semblava d’èsser arturada dempuèi la separacion de Montenegro (2006) e de Kosova (2008). *Mas recentament s’es relançada l’inarturabla prima dels pòbles amb los procèsses escocés e catalan, que dins los meses avenidors pòdon conclure amb la creacion de dos nòus estats. S’aquò se confirma, serà lo primièr còp que de nòus païses independents naisseràn dintre l’Union Europèa (UE), çò que fa encara mai passionant aqueste moment istoric. *Dins lo cas dels occitans, lo cas catalan a un interès especial. Non solament per de rasons de proximitat geografica, istorica o lingüistica, mas per un fach incontestable: Dins lo cas ipotetic de la creacion d’un estat catalan independent, es fòrça probable qu’aquel fach se mantenga, se la Val d’Aran decidís de seguir los catalans dins lo camin de la libertat e se preferís pas demorar dins Espanha, en venent una minoritat tan petita que, vist lo respècte espanhòl per las minoritats, probable veiriá pas respectadas sa cultura e sa lenga. Ben, lo fach es qu’un estat catalan amb l’occitan coma lenga oficiala constituiriá una secoduda notabla per Occitània. *Pel primièr còp, la lenga d’òc dispausariá de la proteccion d’un estat, amb totas las consequéncias educativas, culturalas, politicas e administrativas. Per exemple, se Catalonha o decidiguèsse aital, la lenga occitana poiriá èsser oficiala dins lo Parlament Europèu (PE), e doncas los eurodeputats occitans elegits dins los estats francés e italian poirián emplegar liurament l’occitan dins l’Europarlament. *Es per aquò que, la còla d’aqueste modèst jornal, encoratjam totes los occitans a veire amb interès e simpatia lo procès sobeiranista catalan. Al delà dels sentiments e dels ligams istorics, sosténer l’independéncia catalana es l’actitud politica mai intelligenta que pòdon adoptar los occitans. E, demest los occitans, los araneses deurián èsser los primièrs interessats. Esperam que los unes e los autres jòguen pas lo jòc dels interèsses del govèrn espanhòl.

E Patrice parla de las diferencias socialas de Senegal

Patrice es professor de latin al Collègi Sant Beneset de Kolda. Amb sa femna e sos dos enfants fa partida de la minoritat crestiana de Senegal. Es un serèr originari del Sine Salom mentre que la siá femna, diòla, ven de la Bassa Casamança. En venent profesor, migrèt cap a Kolda per i trapar de trabalh. Es aquí, dins Fuladu, que bastiguèt la siá familha. *Comencèrem alara una discussion sus l’apertenéncia a una comunautat umana e sus las relacions entre comunautats. Cadun en Senegal es fièr de sas originas, fièr de se dire pul, serèr o wolòf sens que i aja pr’aquò d’asirança entre eles. Al contrari, se coneisson plan e accèptan lors diferéncias que son aitant de riquesas per viure ensemble en patz. La pròva, un serèr se marida amb una diòla e las doas familhas s’endevenon fòrt plan. Aital, totas las lengas dichas nacionalas que s’entremesclan dins las bocas dels senegaleses, vivon e s’enriquisson totjorn mai. *E Patrice que me parla doncas de las diferéncias entre las organizacions socialas de cada pòble de Senegal e mai que mai de la societat tradicionala serèr. Certanas societats son castadas e pas ges egalitàrias coma las dels wolòfs o dels puls (vejatz la cronica passada). La màger part de las societats umanas son patriarcalas, es a dire centradas sul paire qu’es lo cap de familha e que transmet l’eiretatge a sos enfants. *La societat tradicionala serèr, ela, es una societat matriarcala. Los serèrs considèran qu’es a travèrs de la sang de la maire que la linhada familiala se deu perpetuar vist qu’es ela que balha naissença. La societat vòl ça que la qu’un òme, lo fraire de la maire, siá causit coma responsable dels enfants. A cada moment important de la vida, del batisme al maridatge, los mainatges son acompanhats per l’oncle, es el que pren tot en carga e que transmet fin finala son eiretatge a sos nebots. Los ligams entre oncles maternals e nebots son plan fòrts. *Aital la sang que cor dins las venas dels serèrs es maternala e non paternala. E aquò quitament per las linhadas reialas. Aquela societat matriarcala non castada es dicha egalitària. I a pas una persona que valga mai o mens qu’una autra. *Abans l’islamizacion del país, los èstres umans vivián segon las cresenças animistas que convenián plan a la societat matriarcala serèr. L’islamizacion puèi la colonizacion francesa modifiquèron las relacions socialas. Amb l’islam, lo paire venguèt dominant, al centre de las familhas, e las femnas foguèron consideradas coma inferioras. Amb los franceses arribèt la lei sus la familha que confortèt la plaça del paire coma cap e coma persona que transmet l’eiretatge. La transmission d’un nom d’ostal paternal, coma o coneissèm ara, arribèt a aquel moment. Patrice, el, transmetrà aquela istòria a sos enfants, l’istòria sieuna que traversèt los sègles demercé la granda tradicion orala e als griòts garents de la memòria collectiva:

Dimenjada de protèstes en Malhòrca,Eovissa e València.

Mentre que lo Principat de Catalonha fa son camin vèrs l’independéncia, los govèrns autonomics de las Illas Balearas e del País Valencian son a far de leis per desfavorir la lenga catalana dins l’educacion, e per privatizar las escòlas. La nòva lei educativa de l’estat espanhòl sosten aquelas politicas. En Catalonha e Aran, lo govèrn autonomic sosten que los professors fagan d’insomission a la lei espanhòla. En las Balearas se sanciona e se licéncia los directors d’escòlas que protèstan e, al País Valencian, son a barrar las paucas classas que se fan en catalan. Dissabte passat i aguèt de protèstas en Malhòrca, Eivissa e Valéncia. Marcha en Malhòrca Aperaquí tres mila personas traversèron a pè l’illa de Malhòrca dissabte passat, en una autra protèsta dins la lucha per manténer lo catalan dins l’educacion, que comencèt a la rintrada escolara. Los manifestants tanben demandan al govèrn balear d’arrestar las sancions e expulsions afectant los directors d’escòlas que protèstan contra l’imposicion del Tractat Integral de las Lengas (TIL), un decret que mesestima lo catalan dins l’educacion. La marcha per una educacion digna, enrasigada dins la cultura del país e dobèrta al mond, recebèt la collaboracion de la majoritat de las municipalitats ont passèt, e quitament d’una cooperativa e d’un sindicat de païsans que provesiguèron l’avitalhament dels marchaires. En Eivissa Parallèlament, se debanèt tanben dissabte, dins l’illa d’Eivissa, un acte revendicatiu amb la participacion d’aperaquí 300 personas, dont mièg centenat de professors. L’accion èra una corsa simbolica que voliá remembrar que los ensenhaires e la societat de l’illa son encara en desacòrdi amb las politicas educativas dels govèrns balear e espanhòl, que desfavorisson la lenga catalana e la qualitat de l’educacion. Quatre marchas al País Valencian Quatre manifestacions traversèron dissabte la ciutat de Valéncia, e se rescontrèron al centre, davant lo palais de la Generalitat Valenciana, en favor de l’educacion publica e en catalan. Dempuèi qualques setmanas, de professors, d’escolans e de parents protèstan al País Valencian en s’embarrant dins las escòlas. Qualques desenats d’escòlas son en lucha contra un nòu plan educatiu que lo govèrn autonomic es a impausar, qu’elimina cent cinquanta classas, la majoritat en catalan, amb lo pretèxt de la crisi e de reduire de despensas. La federacion d’entitats per la lenga a denonciat que lo govèrn valencian vòl suprimir lo budget en catalan de las escòlas que i aviá de bilingüisme, que son estadas obligadas de decidir quala de las doas lengas suprimissián

Era Assamblada Nacionau Catalana Val d'Aran

Era ANC, ei ua organizacion transversau, se que vò díder qu’incorpòre persones de totes es ideologies, procedéncies e condicions. *Entad açò, entà aucupar cargues de representacion, era sua normativa mèrque molt clarament que non se pòt èster un representant politic elècte, ne ocupar cap de lòc de representacion organica de cap de partit politic. Era ANC non hè politica de partit, non s’aucupe d’aquerò que ja s’ocupen es partits existents, non interferís ena politica quotidiana, non da era sua opinion sus era Lei d’educacion, ne sus es decrèts relatius ath comèrç a ath torisme, ne tanpòc sus era Lei de Regim especiau dera Val d’Aran (en aqueth tèma enes darrèrs dies i a auut bèra confusion que quauquarrés aurie d’aclarar), ... *Era tòca dera ANC ei era conscienciacion e era mobilizacion dera majoritat dera poblacion de Catalonha entà, de forma pacifica e democratica, recuperar era independència política de Catalonha per miei d’auer un Estat de dret. Era ANC s’ocupe de possar era societat envèrs era independéncia de Catalonha, damb es persones de tot orde, condicion e ideologia politica. Eth sòn succès sociau li a portat a superar en dus ans es mès de 25 000 sòcis. *Es sues campanhes mès exitoses an estat era organizacion des dues manifestacions mès multitudionàries dera istòria de Catalonha, era der 11 de seteme de 2012, Catalonha Nau Estat d’Euròpa, e era der 11 de seteme de 2013, damb era Via Catalana vèrs era independéncia. *Tanben en bocinet occitan que i a ena comunautat autonòma de Catalonha s’a constituit ua Assemblada territoriau dera Assemblada Nacionau Catalana. Es revendicacions d’independéncia dera ANC son assumides per un grop d’occitanistes dera Val d’Aran, que considèren qu’era milhora forma democratica entà Aran ei auer un estatut pròpi en ua Catalonha independenta. *Era sua finalitat ei explicar coma era independéncia de Catalonha significarà er increment e eth melhorament des drets sociaus, nacionaus, economics,... des aranesi. Cau hèr enténer qu’en ua Catalonha independenta Occitània a trauès dera Val d’Aran n’obtierà reconeishement internacionau. *Ei eth moviment civil, ei eth pòble qui s’a lheuat e s’a metut a caminar. N’i a mès, i a mès estructures sociaus que reclamen era libertat catalana, n’i a fòrça mès. Mès aué era de dimensionat mès gran, era de trascendéncia mès grana ei era ANC. *E ara mos cau premanir era manifestacion der 11 de seteme 2014. Mos cau ramplir era Diagonal e era Gran Via de Barcelona en tot formar ua grana “V” de vòte (volem votar) e de victòria (ac artenheram).

Normalitsacion Lingüística dera Val d'Aran

Jusèp Loís Sans Socasau ei professor de matematiques en Institut d’Aran. *A desvolopat ua importanta activitat ena politica lingüistica der occitan en Catalonha. *Siguec eth prumèr Director deth Centre de Normalisacion Lingüistica dera Val d’Aran e eth prumèr Director dera Oficina de Foment e Ensenhament der aranés deth Conselh Generau d’Aran. *Siguec eth Director dera Oficina der Occitan en Catalonha dera Generalitat de Catalonha e portèc tot eth procés tecnic dera elaboracion dera Lei der occitan, aranés en Aran. *Actuauments ei membre dera Acadèmia Occitana, Consistòri deth Gai Saber, ei membre der Institut d’Estudis Aranesi e dirigís era politica lingüistica deth Conselh Generau d’Aran.

Setmana Occitana a la Universitat de Tolosa

Josep-Lluís Carod-Rovira inaugura uèi la Setmana Occitana de l’universitat de Tolosa Pendent uèch jorns se debanaràn a l’universitat de Tolosa 2-Lo Miralh una seguida de manifestacions culturalas que metràn de relèu la lenga nòstra. *Josep-Lluís Carod Rovira, un dels paires de la Lei de l’Occitan, Aranés en Aran, inaugura uèi la primièra edicion de la Setmana Occitana a l’Universitat de Tolosa 2-Lo Miralh. Lo vicepresident de la region de Miègjorn-Pirenèus, Gerard Onesta, presentarà e introduirà lo politician catalan. *Pendent uèch jorns se debanaràn a l’universitat mondina d’exposicions, de conferéncias, d’animacions ludicas, de musica, de dança e de concèrts que mostraràn la preséncia de la lenga nòstra. *Es de soslinhar, dijòus 17 d’abril, lo concèrt public del tolosan Eric Fraj e de l’aranesa Alidé Sans, e lo divendres seguent, per la clavadura, la lectura publica de Mirèlha, l’òbra màger de Frederic Mistral, en commemoracion del centenari de la mòrt de l’autor occitan. *L’eveniment a dos enjòcs principals: far descobrir los estudis d’occitan al public universitari e implicar los estudiants dins la concepcion e realizacion de totas las manifestacions que se debanan. *Organizan la Setmana Occitana los ensenhaires e los estudiants d’occitan de Tolosa 2-Lo Miralh en partenariat amb la BUC, Convergéncia Occitana, lo CRR, l’AMTET, l’associacion ARIANA e l’Universitat de Barcelona.

Rapòrt Conjonch per la nòva Lei d'Aran (2014)

La deputada de la CUP al Parlament de Catalonha, Isabel Vallet, refusèt de participar al Rapòrt Conjonch per la nòva Lei d’Aran, aquesta dimenjada passada. La CUP denóncia que lo procès de redaccion de la Lei d’Aran “s’es fach sens la participacion de la societat civila aranesa e mens encara, sens participacion de cap de bais d’occitanistas de l’autre costat de la frontièra”. *Al delà, se denóncia la desconnexion del govèrn aranés del Congrès Permanent de la Lenga Occitana, “institucion internacionala que cercava la normalizacion de la lenga occitana amb la participacion de las institucions de referéncia occitanas dels Estats francés e italian”. *La proposicion de Lei d’Aran “evita e mesprèsa la realitat nacionala d’Aran, en ne reconeissent solament una singularitat territoriala, sens far cap de mençon que la Val d’Aran fa partida d’una -Nacion sens Estat- nomenada Occitània, e que se tròba administrativament dins Catalonha dempuèi l’an 1313 per la decision pròpria dels araneses”. *Dins aquel sens, la CUP reclama que la reconeissença de l’Estatut d’Aran dins Catalonha siá lo d’una “Comunautat Nacionala de lenga, cultura, institucions e tradicions pròprias dins la comunautat autonòma de Catalonha, valent a dire, [d’]una partida de la nacion occitana en Catalonha”, çò dison. Dins aquel sens, creson que la reconeissença que la propòsta de lei actuala cèrca per Aran es de “pur folclorisme”. *Per çò qu’es de l’encastre lingüistic, la CUP critica que se crèe una Acadèmia Aranesa de la Lenga Occitana. Creson que la normalizacion de l’occitan en Aran, e son oficialitat en Catalonha tota, se deuriá menar per “una comission internacionala amb la participacion d’academicians de tot l’encastre lingüistic occitan, e non solament de la Val d’Aran”.

França es pas ostila a l'independéncia de Catalonha

O ditz lo jornalista catalan Martí Anglada dins una entrevista sus VilaWeb. Anglada es expèrt en politica internacionala e es estat correspondent a l’estrange mai de 20 ans *Los jornalistas Andreu Barnils e Liz Castro entrevistèron Martí Anglada, lo jornalista catalan que melhor coneis la premsa e la politica internacionala. Anglada es estat correspondent de la television de Catalonha TV3 e del jornal La Vanguardia pendent 20 ans en Israèl, al Vatican, a Brussèlas e a Berlin. A l’ora d’ara escriu de libres e fa de conferéncias sus la politica europèa. Sa conclusion es estonanta: l’estat francés es favorable al procès d’independéncia de Catalonha. *Dins l’entrevista, qu’an fach en anglés per l’edicion internacionala de VilaWeb, Martí Anglada explica que “França es pas ostila a l’independéncia de Catalonha”. O explica per de rasons istoricas: “Quand Napoleon ocupèt la Peninsula Iberica, annexèt Catalonha a França, mas per contra o faguèt pas amb la rèsta. Aicí degun sap pas que las quatre províncias que i a l’ora d’ara en Catalonha las faguèron pas los espanhòls, mas los franceses. E avián d’autres noms: lo departament de Ter (ara província de Girona), lo departament de Segre (ara província de Lhèida), lo departament de Montserrat (ara província de Barcelona), e lo departmanet de las Bocas d’Èbre (ara província de Tarragona). *Per mantes franceses, nosautres fasiam partida de França e ara poiriam èsser, senon una part de França, almens un amic tan leial coma Belgica […]. Es impossible que siam independents contra nòstres dos vesins. Nos cal almens èsser los amics leials d’un. Es per aquò que disi que Catalonha serà la Belgica del sud, o serà pas”. *Dins aquela entrevista, Anglada explica tanben lo vejaire alemand del procès independentista catalan: “Los alemands sabon que 55% de lors entrepresas qu’an en la Peninsula Iberica son entre Barcelona e Tarragona. Es son fòrça inquiets pel deute public espanhòl, perque las bancas alemandas, e las francesas, an 35% del deute public espanhòl. Alavetz, vòlon que lors entrepresas demòren dins l’Union Europèa e vòlon a l’encòp una solucion pel deute. Aquò es çò que vòlon, amb independéncia o sens. Aquò depend dels catalans. Los alemands son ni per ni contra l’independéncia. Eles agachan solament”. *Fin finala, segon lo vejaire del jornalista catalan, la premsa estatsunidenca e britanica es fòrça mai dobèrta al procès catalan que la premsa europèa, perque s’identifican fòrça a las gèstas “democraticas, massissas e pacificas”. “Se passèt çò meteis amb las independéncias balticas. Se’n sentiguèron prèps”, çò ditz.

Trobar las possiblas vias per la Cultura d'Òc.

Dens la teoria daus cercles identitaris embueitats cada nivèu es a se demesir… A cada nivèu la cultura occitana pòt balhar de las responsas: *La purmèira de las identitats, es tradicionalament la de la familha. Es la de l’afectiu e tanben de la persona. Es aquí que se tròba reconeishut l’èster uman atau coma es. Es l’escala màger de l’individualisacion, a l’oposat dau traitament colectiu de mei en mei present dens la vita sociau e en particulèir l’escòla. *Aquesta purmèira donada es importanta per l’accion culturau d’Òc que diu aufrir una cultura de la persona coma una responsa a la manca de consideracion de cadun. *La familha es tanben per un mainatge l’endrèit de la transmission de l’istòria: de la familha e en-delà dau parçan, dau pòble, de la lenga eca. Es atau qu’un petit uman se pòt situar eth medish dens la societat, s’i bastir daus repèris e de las valors. *La causa es plan coneishuda: la familha es malauta, medish dens sa fòrma moderna nucleara. Tots los ensenhaires an sentit aqueth vuide afectiu e culturau -en particulèir dens lo procés identificatòri- qu’es a s’espandir.

Lo "Pep Guardiola"” e las leiçons de las eleccions francesas

Dètz leiçons d’urgéncia quatre jorns après: 1.Primièra, coma o diriá Pessoa, Occitània es una nacion conquistada espiritualament, ont çò que determina lo vòte dels ciutadans al moment de las eleccions pòt èsser un fum de rasons mas jamai l’occitana. 2.Segonda, coma o diguèt Pessoa fa cent ans, “França —coma Grècia— representa dins Euròpa non pas un país creador mas un país distribuidor e perfeccionador dels elements que los autres pòbles fornisson”. Los clars exemples d’aquò son l’extrema dreita e lo Partit Comunista, ultraminoritaris dins la màger part de païses del mond entièr —e enebits dins cèrtes— levat d’aquí. 3.Tresena, coma o diguèt diluns lo nòu Cònsol de Tolosa, lo sénher Moudenc, França es França, mas Tolosa —e Occitània per extension— es quicòm mai: es un país malgrat tot libertari, catar, que non se vòl daissar dominar per cap de tecnocrata, d’esquèrra o de dreita. Aquò benlèu servís per Tolosa, per Pau, per Montpelhièr. E pensi que, fin finala, aquò podriá explicar tanben los resultats del Front Nacional. 4.Quatrena, coma o preveguèt l’autor d’aqueste article fa longtemps, los experiments electorals regionalistas al delà dels partits de mairitz francesa demòran aquò: d’experiments sens mai de transcendéncia. 5.Cinquena, la relativa victòria de l’esquizofrenic Front Nacional demòstra que França es un país que non existís, una invencion forçada que va contra tota natura. Perqué? Perque sonque aqueles païses que non son de païses vertadièrs an besonh de se replegar nacionalament e de reafirmar lor soberaneitat. Avètz jamai comparat un discors del President de la Republica de Portugal amb un del President de la Republica francesa? I a un exercici aisit de far: comptar quant de còps l’un e l’autre apellan a la “Republica”, coma una mena de fòrça divina que ven nos guidar e sauvar dels mals de tot. 6.Sieisèna, lo fracàs del Partit Socialista èra previsible, e, de fait, ne parlèrem aquí a la començança de l’annada. Se tot lo mond o sabiá, perqué Hollande a esperat après las eleccions per far cèrtes viratges? 7.Setena, l’eleccion de Valls coma Primièr Ministre es benlèu una bona nòva per Hollande, mas es segurament una mai que marrida nòva pel procès d’independéncia de Catalonha e encara pièger per las lengas mal ditas regionalas de França. 8.Uietena, avèm un escenari plan interessant entre Aquitània e Lengadòc, amb de ciutats coma Pau, Tolosa o Carcassona, qu’auràn de cònsols convençudament e naturalament occitanistas, sens ne far de propaganda electorala. Aquò balha un molon de possibilitats de cooperacion interregionala, encara mai amb Barcelona e Catalonha. 9.Novena, lo sistèma electoral francés es un dels sistèmas mai antidedmocratics que coneissi, ont qualqu’un que non arriba al 50% dels vòtes, pòt devenir cònsol amb la majoritat absoluda sens besonh de negociar res. 10.Desena, coma o diguèrem fa qualques meses, l’esquèrra europèa deuriá urgentament ensajar de comandar los servicis de Pep Guardiola: qualqu’un capable de transformar en vertat çò que semblava un miracle, gràcia a l’originalitat e a la creativitat, just çò que li manca a la nòstra esquèrra. Tè, ara qu’avèm un -culer socialista- de cap del govèrn, benlèu non seriá tan impossible!

Le Club Entreprendre va cear une "Fondation Cathare"

Limoux c'est le pays de la blanquette,du chardonnay et du carnaval ... mais pas seulement !Des dirigeants d'entreprises y ont crée le "Club Entreprendre ", dirigée par Marie Josée Aparicio ,une dynamique agent d'assurance Limouxine. *Un projet intéressant,en espérant que se fasse la synergie entre l'économie du pays et la culture occitane . *M.J Aparicio vient de rendre public un grand projet ,la création d'une" Fondation Cathare" qui pourrait faire le lien entre l'identité culturelle du pays,son patrimoine,sa gastronomie,sa viticulture et son économie, pour lui donner un nouveau rayonnement à travers le monde. *La Fondation serait représentée par des ambassadeurs recrutés dans les confréries existantes dans le Pays cathare.

De Comenge a Barcelona (2014)

Deth 25 ath 28 de heurèr, 46 escolans de quatau deth collègi d’Aurinhac (Comenge) que participèren a un viatge occitanocatalan a Barcelona. Eth objectiu qu’èra d’estudiar era parentat lingüistica entram occitan e catalan e conéguer mielhor era cultura catalana e eras arrelacions que Catalonha e Occitània entretenguen despuish bèth temps a. Eths collegians qu’èran aubergats ath çò de familhas deth quartièr de Sant Martí. Qu’estèren atau confrontats a ua grana diversitat de situacions lingüisticas e culturalas —familhas catalanas, originàrias d’autras regions d’Espanha o encara d’autis païses— ath moment on eth debat sus era independéncia de Catalonha se hè mès viu. Eths collegians que visitèren eth Musèu d’Istòria de Catalonha, eth centre istoric de Barcelona, eras principalas òbras de Gaudí —la Casa Milà, eth Parc Güell e la Sagrada Família— eth Musèu dera Sciéncia e eth estadi deth Barça. Eth 26 de heurèr, qu’anèren en quartièr de Gràcia on arrencontrèren membres deth Centre d’Afrairament Occitanocatalan e tanben Jordi Ràfols, membre deths castellers de Gràcia, que les parlèc d’aquera tradicion catalana de hèr castèths umans. Eths escolans que pausèren questions, que joguèren ua peçòta dera sua creacion, Era Podoèra Ecologista, e era vrespada que s’acabèc en tot cantar L’Immortala [L’Immortèla], L’Estaca e eth imne deth Barça. Ara rentrada de març, eths escolans que van preparar vidèos tematicas sus eth viatge que seràn projectadas ara fin dera annada escolara.

Los candidats al Bachelierat General

Los candidats al bachelierat general, tecnologic e professional de l’estat francés, se demòran luènh d’un centre d’examen o se se pòdon pas desplaçar pr’amor d’un problèma de santat o d’andicap, e tanben los que son en preson, poiràn passar las espròvas oralas a distància. *Segon un decret publicat al Jornal Oficial de l’estat francés, aqueles escolans se poiràn far examinar dirèctament per l’examinaire mercés a d’installacions audiovisualas plaçadas jol contraròtle del rectorat. *Per las espròvas classicas, i aurà un susvelhant designat pel cap del centre d’examen: que serà present pendent tota la durada de l’espròva e serà encargat de verificar l’indentitat del candidat, de pausar lo tèma de l’espròva e d’empedir la fraudariá. Pels candidats en preson s’autorizarà los susvelhants de la detencion a demorar pendent l’espròva. *Las personas encargadas d’ajudar un andicapat o de far una assisténcia medicala, tanplan seràn autorizadas. En cas de talh de las comunicacions o de problèmas tecnics pendent l’examen, se poirà decidir d’esperlongar l’espròva o de l’interrompre e de la reportar a una nòva convocacion.

Felip V e era Val d'Aran (2014)

En Catalonha, promoigut pera Generalitat, per Ajuntament de Barcelona, e per fòrça mès institucions se rebrembe pendent er an 2014 es 300 ans dera queiguda Barcelona ena Guèrra de succession. *Eth messatge ei clar, Catalonha perdec es sues institucions e es sues libertats en aqueri enfrontaments, e ara qu’auem iniciat un procés democratic de recuperacion des nòsti drets, entre moltes d’autes accions, rebrembam que 300 ans dempús dera sua liquidacion, encara seguim vius e volem sajar, un aute viatge, de recuperar-les. Es actes e celebracions son multiples, i son per tot, pr’amor qu’ei era majoritat deth pòble catalan que vò que Catalonha posque realizar-se. *Rebrembi que hè uns ans en cèrtes cases de Catalonha (jo ne coneishia dues) ena entrada deth lavabo (o dessús dera cagadèra) auiem metut un pannèu que didie “Can Felip V”. *E ben,... en tot aguest moviment veigui aparéisher ua cèrta linha que vò explicar que pendent era Guèrra de Succession, era Val d’Aran se manifestèc borbonica e que lutèc ath cant de Felip V. È era impression de que se preten hèr un rebrembe positiu dera figura de Felip V e deth sòn delegat en Aran, eth Baron de Les, pr’amor que se senhale massa soent que damb Felip V se reafirmèren es institucions araneses, qu’era Val d’Aran non siguec incorporada a cap de “Corregimiento” e qu’es privilègis aranesi sigueren incrementats. N’i a que gausen argumentar que damb Felip V auriem un reconeishement major, qu’eth qu’auem ara. *Me shòrde era simplicitat e es lectures tan elementaus. Aguestes argumentacions son d’un nivèu tan simple coma se volguèssem jutjar qu’era epòca de Franco siguec un succès pr’amor que convoquèc dus referéndums, signe de participacion deth pòble e i auie eth plen emplec, signe d’abondància e de benèster. Era pòur deth pòble, era escuretat sociau e era proïbicion de pensar non se nomenten. *Ac cau díder clar: es aranesi, ena guerra de succession, èren majoritariament austriacistes. Eth Baron de Les non auie seguidors de forma majoritària, quitament pas en Les. Ère un senhor feudau, dominador e explotador deth pòble. Eth Baron de Les artenhec a governar era Val d’Aran pera fòrça des armes. Guanhèc es batalhes, e a viatges maugrat perder-les cerquèc aliats mès potents, entà seguir governant. Mès non auie era fòrça des vesins e deth pòble, non siguec un governant estimat, siguec temut. Implantèc era terror. *Es aranesi lutèren ath cant des austriacs, se manifestèren clarament seguidors der archiduc, sigueren empresoats, e durament castigats pes vencedors felipistes as ordes deth Baron de Les . Perduda era batalha, e damb eth govèrn des Borbons, es aranesi, majoritariament, volien apartier ath “corregimiento de Talarn” entà auer majors libertats, donques qu’era distància deth podèr les ac facilitarie. *Totun eth Baron de Les siguec nomenat governador militar de Castèth Leon e Aran, cargue peth que percebie era madeisha sodada qu’un “corregidor”. Ère eth signe deth totalitarisme. Eth poder centralista de Felip V optèc peth Baron, en lòc d’includir era Val d’Aran en Talarn (coma volien es aranesi), entà que podesse controlar milhor ara poblacion aranesa e entà qu’eth Baron podesse consolidar era sua venjança personau sus es aranesi (qu’auien aucit ath sòn pair). *Damb Felip V ena Val d’Aran s’instaure un sistema sociau militar e caciquista, contrarotlat per Cao de Benós e família, qu’auien es lòcs de major responsabilitat dera Val d’Aran. Eth sòn contraròtle familhau s’estenie as poders deth jutge, des assessors, des caperans (en collaboracion damb er avesque de Comenge),... *Tot e açò, es caperans, preneren partit pes austriacs e en gesseren castigats. Eth Baron eliminèc es institucions araneses, tot e conservar-ne eth nòm, eliminèc es libertats tot e incrementar quauque aparent privilègi. Es privilègis, incrementats se reconeishien entà qu’es aranesi en ua Val d’Aran aluenhada e economicament debila, podessen produsir un increment dera economia que les permetesse atier er enorme increment des impòsti a que se les sometie. *Cao de Benós, Baron de Les, siguec era man des Borbons, venguts de França, en ua Val d’Aran deprimida e sometec as aranesi a un periòde de terror, e de praubetat. Eth territòri aranés quedèc en un estat d’excepcion, de tal manèra que quan cent ans mès tard se hè era division provinciau espanhòla era capacitat estructurau e identitària aranesa, ei inexistenta, e es aranesi non pòden reaccionar; Felip V e eth Baron auien guanhat: era personalitat sociau aranesa auie mòrt. *Er engatjament aranés damb es austriacs ère gran. Es registres der Espitau dera Santa Crotz reflèxen que i auec aranesi que participèren ena defensa de Barcelona. Un des que i moric ei Andreu Forga, hilh de Ramon Forga, naturau de Salardú, soldat dera companhia de granadèrs, deth regiment dera Inmaculada Concepcion. *Enes molti ans qu’es Borbons vien entara Val d’Aran, a esquiar, non rebrembi cap de detalh envèrs eth identitat e eth pòble aranés. Ua causa tan simpla coma qu’eth rei o e eth princep, o quauquarrés dera Casa Reiau non an parlat jamès aranés, e per contra an parlat catalan en bèra ocasion. *E, non posqui desbrembar qu’ena Val d’Aran abonden, en diuèrsi pòbles, es prats diti des “horques” ,... e eth nòm ven dera epòca que parlam. Eth Sr. feudau e totalitari, Baron de Les, i hège a penjar as aranesi.

Un Monde XIII:Austràlia - Nòva Zelanda

La finala de la Copa del Mond 2013 serà lo revenge de la finala 2008! Cangorós e Kiwis an capitat de manténer lor supremacia entre totas las nacions que participavan an aquela competicion d’un nivèl excepcional. *Dins l’estadi mitic de Wembley, butats per tot un pòble, los angleses pensavan plan de trapar la fòrça per véncer los òmes en negre. Lo mens que podèm dire es que se’n manquèt de gaire! Aquela mièja finala aurà tenguda totas las espèras. Engatjament fisic fenomenal, velocitat, inspiracion fins al gèni, e un suspens a mancar s’estavanir! *A trenta segondas de la fin los òmes de la reina son davant,18-14. Gaitan totes las segondas del cronomètre filar cap a lor sòmi. Placan, tenon lo còp davant los darrièrs còps de lanças dels òmes del Pacific, se dison qu’i son, que tenon lor finala dins lor país. Lo Sam Burges es elegit òme de la partida... *Infernal dins la zòna del mièg lo pilar aurà regisclat sul jòc de la debuta a la fin. Totes los ingredients son dins Wembley, lo topin es prèst a espetar per festejar la còla nacionala e viure la setmana seguenta una finala de Copa del Mond tant esperada. *Los cants montan, la reina se vei ja a Manchester a tocar la man de sos jogaires per la ceremònia protocollària… 39’40”: pet de tron dins Wembley! Darrièra palma pels Kiwis a mens de 20 mètres de l’enbut, una passa, dos croquets sortits tot dreit dels infèrns… *Lo diable a causit los traits del Kiwi Shaun Johnson per jogar un plan maissant torn a Anglatèrra tota! Remenats per una còla anglesa magnifica de generositat pendent mai de 79 minutas, los Kiwis ganhan 20-18! Exultan del temps que los òmes en blanc se prenon lo cap e mesuran ja çò que venon de mancar. Un final crudèl de segur mas magnific! *La segonda mièja finala aurà per contra virat pro rapidament a la passejada de santat pels Cangorós. La resulta finala de 64 a 0 daissa efectivament gaire de plaça pel dobte! Superiors dins totes los domenis del jòc, los australians an perfièitament contrarotlat de fijians volontaris mas tròp corts per resistir. La còla d’Austràlia perseguís en montar son nivèl de partida en partida e per aquela mièja finala an volgut rementar a totes los que los pensavan mens fòrts ongan qu’èran mai que jamai dins lo còp. *Amb la frejor del borrèl se son aplicats a trucar sus la còla fijiana pendent 80 minutas. Regulars, inspirats e sens pietat cap, los australians an ganhat lor plaça per la finala. Son venguts en Euròpa per s’ofrir un revenge. Son en finala, lor objectiu se sarra mas es pas encara ganhat! La finala de dissabte que se jogarà dins Old Trafford a Manchester veirà s’opausar çò que se fa de melhor sus la planeta rugbi. *Los Kiwis tenon encara lo trofèu, los Cangorós lo vòlon recuperar. Degun coneis pas encara lo campion mas de segur, serà polit!

Occitània en Catalonha en 2014

En 2014 lo Congrès de l’AIEO se tendrà en Catalonha. *Serà donc lo primièr còp qu’aquel rescontre scientific aurà luòc dins un endrech ont l’occitan es lenga oficiala. En efièch, l’occitan es oficial dins tot lo Principat de Catalonha dempuèi 2006, e o èra ja a la Val d’Aran dempuèi 1990. Lhèida, que prepausa a l’ora d’ara los sols estudis occitans de l’Estat espanhòl, aurà l’escasença de venir lo ponch de rescontre dels occitanistas dins un moment estrategic, que i festejarem lo quart de sègle de l’oficializacion de la lenga occitana dins la Val d’Aran, los uèch cents ans de la Batalha de Murèth (que ne finiguèt amb lo sòmi de bastir una unitat politica occitanocatalana), los cinc cents ans del Tractat del Plan d’Arrem e los sèt cents ans de la signatura de la Querimònia, que restaquèt d’una faiçon definitiva un territòri occitan –la Val d’Aran– a la Corona d’Aragon. *Dins un contèxte que Catalonha i agacha tornar-mai Euròpa e que las identitats se tornan definir, lo vesinatge occitan es estrategic e ven una question de mai en mai actuala. *Los rapòrts de Lhèida e de son universitat amb lo domeni occitan son totjorn estats constants e estreches. Istoricament, las Tèrras de Ponent son estadas un luòc de passatge entre Catalonha e Occitània, mas tanben un refugi per de nombroses occitans pendent plusors epòcas istoricas. N’es una pròva la preséncia d’estudiants e de professors d’origina occitana dins l’ancian Estudi General. En fach, lo desvolopament bas-medieval de Lhèida s’es produch dins un rapòrt estrech amb las tèrras occitanas. La cançon Au país de Lerida nos rapèla, d’un autre costat, que quitament lo cavalièr gascon qu’inspirèt Dumas per son D’Artanhan, participèt mai tard al sètge de la vila. *Lhèida es la capitala administrativa del sol territòri occitan de l’Estat espanhòl, la Val d’Aran. Es tanben la vila que i abotisson las aigas de la Noguèra Palharesa, la ribièra qu’es nascuda dins lo Plan de Beret, dins la comuna del Naut Aran, pas luènh de la sorsa de Garona, lo flume que se geta dins l’Ocean Atlantic a Bordèu. *Enfin, Lhèida aculhís de nombrosas iniciativas ligadas a l’occitan, non solament universitàrias, mas tanben dins los encastres dels mèdias o de l’edicion. A l’ora d’ara, la capitala interiora de Catalonha deu èsser la vila ont se publica mai de libres en occitan en defòra del territòri occitan. Qui sap s’es per aquò que, en davançant l’istòria, l’escrivan aranés mai important, Jusèp Condò (1867-1919), comencèt a Lhèida sa carrièra literària? *Es evident que 2014 dobrís una novèla estapa per Catalonha e per l’occitan en cò nòstre, e donc tanben per la recèrca sus la lenga e la literatura occitanas. Es ora de far lo bilanç en çò que concernís la filologia: de saber çò qu’avèm e de far lo ponch sus mai d’una question, mas tanben de dessenhar de novèlas perspectivas per anar plan luènh dins l’avenidor.

Fa 40 anys,foguèt executat lo jove Salvador Puig i Antich

L’esportiu catalan Pep Guardiola remembra los darrièrs mots de la darrièra letra que Salvador Puig i Antich escriguèt. *Pep Guardiola o fa dins un vidèo que comencèt de se difondre aquesta dimenjada passada, en remembre de la darrièra execucion del franquisme. Es lo cineasta Lluís Danés qu’a fach aquel filmet ont tanben participan las sòrres de Salvador, que revendican la memòria de lor fraire per fin que s’abolisca la pena de mòrt dins tot lo Mond. *Conegut per sos amics coma “lo Mètge”, Salvador Puig i Antich èra un militant anarquista catalan, actiu dins los ans 1960 e al començament dels ans 1970. Moriguèt executat pel regim franquista, après èsser jutjat a la lèsta per un tribunal militar e condemnat a mòrt, coma colpable de la mòrt d’un policièr. La dictatura espanhòla aviá set de revenge après la mòrt de Luis Carrero Blanco tuat per ÈTA. *Las protèstas contra aquela senténcia venguèron mai que mai de l’estrange. Protestèt fermament la CNT a Tolosa, e en França lo jornal Libération ne donèt l’alèrta. Mas, maldespièch totas las demandas internacionalas, Salvador Puig i Antic foguèt executat amb lo metòde vil del garròt, dins una cellula de la preson modèl de Barcelona, lo 2 de març de 1974, a 9h40.

Las 4 Regions Occitanas:Gasconha,Lengadòc,Provença e Limosin

Las 4 regions occitanas: Gasconha, Lengadòc, Provença e Auvèrnhe-Limosin A partir de las regions administrativas d’uèi, podèm prepausar una organizacion territoriala d’Occitània a l’entorn de 4 regions, en s’apiejant tant subre los dialèctes occitans coma subre l’istòria d’aquelas regions e subre lor especificitat economica actuala: Una region de Gasconha a partir de la region d’Aquitània sens lo País Basc e amb Gers e los Nauts Pirenèus; es una region atlantica dobèrta subre los escambis amb las autras regions atlanticas d’Euròpa e Africa, amb Bordèu e Pau coma locomotivas urbanas. Una region de Lengadòc per la fusion de Miègjorn-Pirenèus e Lengadòc-Rosselhon, sens Catalonha Nòrd (Pirenèus Orientals), Gers, los Nauts Pirenèus, Gard; es una region mai mediterranèa en ligam amb l’Atlantic, amb Tolosa e Montpelhièr coma locomotivas urbanas; lo poder politic seriá compartit entre Tolosa e Montpelhièr, coma o èra del temps dels Estats de Lengadòc de 1346 a 1790. Una region de Provença a partir de la region de PACA, amb Gard sens las Cevenas lengadocianas, Droma e Ardecha; es una region francament mediterranèa, en ligam amb l’Euròpa del Nòrd per lo Ròse, amb Marselha coma grand pòrt mediterranèu e una multitud de ciutats istoricas: Nimes, Arle, Ais, Niça, Viana.... Una region d’Auvèrnhe-Lemosin a partir de la fusion de las doas regions actualas; es una region de montanha mejana amb 2,2 milions d’estatjants qu’auriá atal los mejans culturals d’assumir sa perennitat e evitar de se faire absorbir respectivament per Ròse-Alps e Peitau; lo poder politic seriá compartit entre Lemòtges e Clarmont-Ferrand. Una organizacion nòva de las regions de la mitat nòrd e èst de França es de produsir per los movements regionals locals. Las regions occitanas auràn de bastir una interregionalitat occitana en ligam amb la Val d’Aran e las Valadas italianas.

Los TAP,una pòrta obèrta per a l'Occitan dins las Escòlas

L’an que ven, totas las escòlas publicas d’Occitània (dins l’etat francés) e las escòlas privadas qu’o auràn causit seràn passadas a la setmana de quatre jornadas e mièg de trabalh. Cada jorn, los enfants auràn d’oras de TAP. Segon las escòlas, los TAP prepausats seràn fòrça diferents. Las comunas ricas prepausaràn d’activitats desparièras e ludicas, las comunas pauras de partidas de bala al presonièr. Pasmens, aquestes TAP poirián èsser l’escasença de far rintrar l’occitan dins totas las escòlas d’Occitània. D’efièch, totes los mainatges d’Occitània an drech d’aver una iniciacion a la lenga del país almens un còp dins lor vida. Mas per aquò calriá que cada comunautat de comunas engatgèsse almens UN animator occitanofòn dins lo personal comunal. Non còsta pas mai car un animator occitanofòn e pòt anar d’una escòla a l’autra... e pòt trabalhar en francés se cal. Solide, i a pas pro d’animators occitanofòns per totas las comunautats de comunas del país occitan per ara, mas aquesta revendicacion poiriá far nàisser un vast mercat de l’emplec per la lenga. Los animators francofòns sens emplec sauprián que la lenga seriá una valor ajustada dins lo CV. Per metre en òbra aqueste principi es simple: s’un animator que demanda una plaça parla l’occitan, li cal aver la prioritat sus un postulant que parla pas la lenga. En Bretanha, “un animator galofòn dins cada comunautat de comunas” es una revendicacion del movement per lo galò (la lenga romanica de Bretanha) a las “voteriys 2014” (eleccions de 2014).

Saucats:l'Occitan après l'Escòla (2014)

A Saucats, meitat vilatge, meitat granda banlèga bordalesa de 2000 abitants dens la Lana de Bordèu, la reforma daus programas escolars s’es hèita coma pertot. Sonque aquí, entre las activitats perpausadas devath la forma de talhèirs periescolars, i a l’occitan. Es l’Ostau Occitan, seccion locau de l’IEO (Institut d’Estudis Occitans) que’n hit la proposicion e met a disposicion l’animator, Dàvid Escarpit. La causa que hèi la diferéncia, es qu’ací n’es pas una òra, son quate òras setmanèiras d’occitan que son perpausadas a tots los escolans. Lo principi es lo sheguent: un jorn, un grop; a cada trimèstre, los escolans càmbian completament, de mòdas qu’a la hèita fin, tots los mainatges o quasi auràn descobèrt la lenga dau país. En tot, pòden estimar que son entre 100 e 120 escolans qu’au cap de l’annada se seràn iniciats a l’occitan, dens la version gascona maritima locau. Una chifra elevada que permet, maugrat que tot lo monde ne vengui pas de tira apassionat d’occitan en un trimèstre, de fidelizar pas mau de joens neolocutors. Que l’occitan sembla plaire, au vist daus permèirs retorns dont receburen l’escòla e la municipalitat. L’adjunt au maire Brunon Clément, candidat a la mairetat per 2014, amic e sostenh de l’occitan, se pòt felicitar de la sua volontat de tornar botar la lenga au còr de la comuna, dab tanben l’existéncia d’un cors per adultes (lo dimars de sèir) e de manifestacions culturaus capvaths las diferentas escadenças au cors de l’annada. Los còishes dau país dau president de Montesquiu —que parlèt occitan abans de parlar francés— semblan ben urós de descobrir tot aqueste panèth de la sua cultura e identitat, de mòdas qu’una quarantena d’entre eths que participèren aus talhèirs d’occitan au purmèir trimèstre ara an ja demandat de s’i tornar au tresesme trimèstre! Una recompensa, la mei bèra, per tots los que chinan coma machatroncas e creden a l’avenir de la lenga en país girondin.

Liceans e Alidé Sans preparan una cançon (Prumèr Album)

Ua iniciativa de las interessantas se hè entre les licèus de l’Isla de Baish, Sent Gaudenç e Aran a l’entorn de la cançon occitana. L’idèa ei simpla: s’agish de hèr cantar joens en occitan. Au jorn d’auèi, i a quasi pas nat joen, de mens de 21 ans, que hè concèrts en lenga nòsta. Un còp aver citat la cantaira aranesa Alidé Sans, qu’a 20 ans, ei de mau trobar d’autes. *L’avénguer de l’occitan se pòt concéber que dab l’adesion de la joenesa. Alidé Sans, que coneish ara un cèrt succès, vòu hèr un prumèr album en seteme qu’arriba. L’enregistrament se harà a Barcelona dins un estudi professionau. I participaràn tanbens cinc liceans d’occitan de l’Isla de Baish, que musiquejan tanbens. S’agish de Sofia Montelh (piano), Antoine Finòs (baisha), Edith Seguièr (percussions), Lisa Fraresso (flaüta traversièra e votz) e Anaïs Gaux (votz), que s’uniràn dab Alidé Sans sus ua canta. Poiré estar ua represa de Bob Marley que se ditz Tres Auserons. *Entà aqueste projècte ambiciós, cau mejans e associacions, com País de Catinon de Sent Lis o la region Miegjorn Pirenèus l’an comprés. Atau l’associacion sentlisiana balharà 1000 èuros e la region acordarà 6000 èuros entà sosténguer le projècte de creacion musicala occitana, entà e per la joenesa. Comprenguen l’interès de hèr cantar joens en occitan sus musicas modèrnas. *Au delà, s’agish d’aviar aquestes liceans a hèr concèrts en occitan. Atau, le grop d’adolescents lisleses, Leviathan (E. Seguièr e A. Finòs), poirén interpretar produccions en lenga d’òc dins concèrts. Alidé e los cinc gojats e gojatas haràn un concèrt en la Val d’Aran, le 16 de mai, davant un centenat de joens deus licèus de l’Isla de Baish, Sent Gaudenç e Vielha. La cantaira aranesa a comprés de plan l’interès d’associar d’autes gojats, parièr se son de l’aute costat de la termièra, entà hèr creacions actualas. *Per la musica, le prètzhèit ei tanben de hèr escambis entre les gojats d’Aran e de la Gasconha de l’estat francés. Un cinquantenat de liceans comengeses e de Savés seràn aculhits peu licèu d’Aran, entà passar ua setmaneta en occitan, a la prima.

L'Enseignement de l'occitan décroit dans l'Académie.

L’enseignement de l’occitan décroît dans l’Académie d’Aix-Marseille *ACADEMIE AIX-MARSEILLE. Sur fond de non recrutement de professeurs et de précarisation des postes d’animateurs, l’Académie ne fait aucun effort d’information des familles. Le résultat : une courbe des effectifs qui s’inverse à la baisse depuis trois ans, avec des situations contrastées : résistance dans les Bouches-du-Rhône, disparition dans les Alpes, mise en danger dans le Vaucluse. *L’enseignement de la langue régionale accuse un tassement perceptible et, sans doute, durable, dans l’Académie d’Aix-Marseille. *Si les situations départementales sont contrastées, on est partout loin de la situation de croissance d’effectifs qui avait marqué les années 2005-2009. *Depuis cette période plus favorable, la décrue est tendancielle. C’est ce qu’apprennent les statistiques du Rectorat, diffusées le 24 janvier 2014 à l’occasion de la réunion annuelle du Conseil Académique de la Langue Régionale. *La baisse des effectifs est sensible dans les lycées de chacun des départements de l’Académie : Alpes-de-Haute Provence, Hautes Alpes, Bouches-du-Rhône et Vaucluse. Nulle part on n’enregistre d’augmentation. *Avec 889 lycéens en tout et pour tout, on peut se demander si le seuil de crédibilité de cet enseignement n’a pas tout simplement été enfoncé. *Malgré l’attrait de points supplémentaire au baccalauréat, faciles à obtenir, les effectifs n’ont jamais été très élevés. Un pic, cependant bien peu élevé, avait été atteint en 2007-08, avec 1021 élèves.

L'Universitat Montpelhièr blocada pels estudiants en luta

L’universitat Montpelhièr 3-Pau Valèri blocada pels estudiants en luta Del mes d’octòbre ençà, un movement estudiant de contestacion s’es organizat a la facultat de letras del Clapàs (Universitat Montpelhièr 3-Pau Valèri). Desempuèi lo dimècres 6 de novembre, es estada blocada e los corses son estats interromputs. Los estudiants s’opausan a las mesuras d’austeritat de previstas per portar remèdi al deficit de 3,6 milions d’èuros dins lo budget de l’annada esclorara 2014-2015. Lo deficit es pas degut a un problèma intèrne, coma o mòstra l’edicte del ministèri e o comunica la presidéncia de l’universitat. Garatz aicí qualques unas de las mesuras per l’an que ven: la reduccion dels efectius estudiants pel tiratge al sòrt dels candidats a l’intrada en primièra annada, la tampadura del sit universitari de Besièrs, la reduccion dels efectius del personal, la supression de certanas filièras coma l’ensenhament del francés als estudiants estrangièrs, e d’autras. Çò que se passa aicí resulta de la politica de desengatjament economic de l’estat dins l’ensenhament superior, menada desempuèi de temps. En 1999, lo procès de Bolonha a impausat a las universitats europèas de nòrmas de rendabilitat e de competitivitat. En França, çò darrièr dins aquel sens es la lei de la ministra Fioraso, dins la continuitat de la lei LRU (libertat e responsabilitat de las universitats) del governament precedent. L’objectiu es l’aplicacion d’un foncionament managerial a las universitats, a l’imatge del d’una entrepresa. D’ara enlà las facultats se pòdon pas pus permetre de faire de deficit. Dins aquesta logica, las inegalitats de finançament dins l’ensenhament superior se van agravar, van destacar de pòls universitaris pus importants e prestigioses que d’autres e totes seràn en concurréncia. Seràn favorizadas pas que las filièras mai interessantas per las grandas entrepresas. Ara, los estudiants que devon trapar una sortida professionala a sos estudis van deure aquerir de competéncias utilizablas, emplegablas per las entrepresas. L’universitat vendrà solament un luòc de formacion professionala, non pas per faiçonar d’esperits critics, mas per faiçonar de salariats de bon manejar. A l’ora d’ara certanas universitats an ja de filièras de finançadas per de gròssas entrepresas (Montpelhièr 2). A Pau Valèri los estudiants accèptan pas aquela reforma e s’organizan per lutar. La mobilizacion comencèt a la fin de setembre amb l’e-mail de la presidéncia de la facultat, enviat a l’ensemble dels estudiants e dels personals, per los avisar de las mesuras budgetàrias que serián votadas en decembre per l’annada 2014-2015. Las primièras assembladas generalas foguèron organizadas, atal coma de manifestacions a Montpelhièr, amb lo sosten de mai d’una organizacion sindicala. La darrièra assemblada generala, lo dimècres 9, votèt la cauma a travèrs del blocatge dels corses una setmana de temps. Lo blocatge a permés d’organizar d’accions, d’informar los estudiants, los liceans e los autres montpelhierencs, e fin finala de descunhar la situacion puèi qu’ara la ministra Fioraso se’n preocupa de bon. Aquel movement a tanben permés de tornar dinamizar de lutas localas coma la dels salariats de Sanofi, e espèra entraïnar las autras facultats francesas, tanben ja en mobilizacion, que subisson las mesmas mesuras. Espèra, pus amplament, contribuir a aviar una revòlta contra las mesuras d’austeritat que tòcan tota la populacion. Un apèl a una jornada de mobilizacion universitària, al nivèl nacional, es estat lançat pel dijòus 14.

Los marcadors de la Cultura Occitana

Tots qu’avem mei o mens consciéncia de l’existéncia d’aquesta Comunautat “dau sud”. *En delà de la quita lenga, lo que viatja hòra Occitània non triga pas de sentir que la nòsta pensada colectiva s’eslunha a la mesura de la Geografia.Tot au long de l’istòria, -aqueth sentit d’Òc - se torna trobar, de temps en quan, dens la volontat de bastir un espaci comun: serà los “òmis de nòste lengatge” daus trobadors o la crotz de las sèt estelas daus felibres eca. *La causa damòra de tròp au nivèu dau sentit, per pas díser dau sentiment, per constituir la -basa teorica de la definicion d’un espaci occitan-: es una recerca que nos ajudaré bravament, e nos balharé solide una tropa d’arguments navèths, que non pas de destrigar dens l’istòria -o meilèu las istòrias- coma dens lo present, los marcadors de la cultura occitana. Aurem atau una apròcha scientifica:Òbra scientifica mes tanben òbra collectiva, la recerca seré l’ocasion de se tornar trobar. *En camin, solide descubrirem una tropa d’idèias navas d’aufrir aus que defenen l’identitat locau atau que i tròbin una reconeishença locau rasseguranta e de préner plaça dens l’airau occitan shens aver de se renegar. *L’inclusion i seré naturau e la vista localista arrecularé d’autant.Dau medish biais, poirem bastir un argumentari de cap au public en generau, davant l’evidéncia, tota persona onèsta se pausa chic per soscar.D’aqueste trabalh gessiré solide un ram de rasons navèras -de défener la cultura occitana-: se sabem çò que sem, sauràm mei aisiment çò que volem.E perqué pas prepausar la medisha causa per la lenga -benlèu se hèi dejà?- . *Mei lèu que non pas d’atacar la diferéncia dialectala, perqué pas assajar de trobar çò de comun e atau de definir una “comunautat linguistica” occitana que digun ne’n poiré contestar l’unitat en tot guardar la diversitat.Se poiré atau dessenhar un encastre lingüistic on cadun trobaré plaça shens aver de se renegar: dau locau cap a l’universau. *En aqueste nivèu, se pòt ajustar una vista estrategica coneishuda de longa, mes mei que jamei d’actualitat. Per aver una escadença d’estar entenuda, l’accion culturau d’Òc diu, sola, respóner a tau o tau besunh dau public o au mens i respóner milhor que los autes. *Una estrategia qu’an plan comprés tots los defensors de las idelogias alternativas, que que siin, daus integristas au moviment daus bonets roges e que pareish mei o mens inevitabla (medish s’a còps, las limitas eticas son lèu encontradas..Atau avem de trobar plaça dens lo malhum sociau -e la recerca teorica nos i ajudarà bravament-, una plaça que digun aucupa encara o que podem aucupar milhor. *La Cultura Occitana vasuda iremplaçabla.D’aquí una exigéncia de qualitat totjorn mei grana, que sovent dens lo passat avem cresut de remplaçar per la paraula militanta.De cap a un monde que cambia, avem de tornar soscar l’estrategia nòsta: aquò supausa, a còps, de las causidas dolorosas.